Eskiden çocukların çok severek oynadıkları “topaç oyunu” vardı…
…
Evet, sevilen bir oyundu ve her sokakta grup grup çocukları topaç oynarken görmek mümkündü…
…
Topaçlar tahtadan yapılırdı ve burunlarında, topacın yerde dönmesine yarayan çivi vardı.
Topaç yarışmaları yapılırken, topacı yerde en çok dönen kazanırdı.
Kazanan topacı ile gurur duyar ve yeni yarışmalara heveslenirdi; yenilen boynunu büker, topacı ise nannaklanırdı!
…
Tahta topaçların usta ellerden çıktığı aşikardı.
Çeşitli renklere boyandıklarında renkli kuşlara benzerlerdi.
Yerde dönen topaç dengesini kaybetmemeli, istikrarlı bir şekilde dönmeliydi.
Hoş, çevresi iple sarılmış topaç, ipin bir maharetle gevşetilip yere savrulması ile dönerdi ama topacın yapısı o dengeye uygun olmalıydı…
…
Dengesi bozuk olan topaçlar yere savrulduğunda, düştüğü yerde seke seke bir oraya bir buraya dengesiz bir şekilde dönerdi ki böyle topaçlara “tatari topaç” denirdi…
…
Tatari sözcüğü nereden türemiştir?
İlk akla gelen “Tatar” sözcüğü olabilir.
Bilindiği gibi eski Sovyet topraklarında Tatarlar diye bilinen Türk toplulukları vardır.
Bazı kaynaklara göre Türk kökenli bu söz, “yabancı” ya da “diğer insanlar” anlamında kullanılıyor.
Rusçaya da bu anlamda geçmiş Tatar ismi.
Kimi Türk boylarını tanımlayan bu isim Orhun Yazıtları’na kadar uzanıyor…
…
“Tatari” sözcüğünün “tatar” sözü ile de uzak-yakın bir ilgisi var.
Türk Dil Kurumu’na göre tatari sözcüğü “Tam pişmemiş, yarı pişmiş” anlamında kullanılıyor ama etimolojik olarak bundan farklı anlamları var tatari’nin ve yukarıda söylediklerimizle örtüşüyor.
Kıbrıs Türkçesinin Etimolojik sözlüğünü yazan Orhan Kabataş’ın sözcükle ilgili verdiği bilgilere göre “tat” Anadolu Türkçesinde (XIV. yy) “yabancı” anlamında kullanılıyor.
Günümüzde “kekeme, konuşması düzgün olmayan” kimseler için kullanılan tat kelimesinin bu anlamı kazanmış olması “yabancıların dillerinin anlaşılamamasından” kaynaklandığı belirtiliyor.
Tat’dan türediği anlaşılan tatari sözcüğü ayı şekilde “kekeme” ya da “dengesiz” anlamında kullanılıyor…
…
Lefkoşa sokaklarında dengesi bozuk bir topaca tatari derken kimin aklına “yabancılar” ya da “diğer insanlar” gelebilirdi ki?
…
Kullanılan bir kelimenin kendi yöresinde yüklendiği anlamla bilinip kullanılması gayet doğal.
Nerde kaldı ki tat veya tatari sözcüğünün kökeninde “dengesiz” anlamı da mevcut.
Belli ki Kıbrıs’ta topaç oynanırken kullanılan tatari sözcüğü sadece “dengesiz” anlamında kullanılmış diğer anlamlarından uzak…
…
Niyetimiz konuyu Kıbrıs mesel’ esine bağlamaktı ancak bağlayamadık!
