ABD Başkanı Donald Trump’ın İran’la nükleer anlaşmadan çekildiklerini açıklamasının ardından İngiltere, Fransa ve Almanya anlaşmaya bağlı kalacaklarını duyurdu.
Üç ülke yaptıkları ortak yazılı açıklamada, “ABD’nin kararına karşı İran’a itidal çağrısında bulunuyoruz; İran anlaşmanın getirdiği sorumluluklarını karşılamayı ve tam iş birliğini sürdürmeli” ifadelerini kullandı, imzacı diğer devletler Rusya ve Çin ile işbirliği sinyali verildi.
İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani de anlaşmanın yükümlülüklerine bağlılık sözü verdi.
Öte yandan Ruhani, diğer imzacı ülkelerin ekonomik sorumluluklarını yerine getirmemeleri durumunda, Tahran’ın uranyum zenginleştirme çalışmalarına devam edeceğini söyledi.
Kararı İran’a karşı “psikolojik savaş eylemi”diye niteleyen Ruhani şöyle devam etti:
“İran Atom Enerjisi Kurumu’na gelecekte kısıtlama olmadan endüstriyel seviyede uranyum zenginleştirme faaliyetlerine devam etmemiz durumunda gerekli önlemleri almaları talimatında bulundum.
“Bu kararı uygulamaya koymadan önce birkaç hafta bekleyip dostlarımız ve müttefiklerimizle, nükleer anlaşmanın diğer imzacılarıyla ve anlaşmaya sadık kalanlarla görüşeceğiz. Her şey ulusal çıkarlarımıza bağlı” diye konuştu ve “Dış politikamız dünya ile yapıcı ilişkiler kurmaya dayanıyor. Yaptırımlar olsun ya da olmasın kendi ayaklarımız üzerinde durmalıyız.”
İran devlet televizyonu da Trump’ın anlaşmadan çekilme kararının hukuka aykırı olduğunu ve uluslararası anlaşmaları yıktığını belirtti.
Nükleer faaliyetlerine getirdiği kısıtlamalar karşılığında Tahran’ın elde etmek istediği ekonomik faydaların müzakereleri için İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarifi, Avrupa ülkeleri, Çin ve Rusya ile görüşecek.
Ne olmuştu?
Anlaşma, Temmuz 2015’te, Çin, Almanya, Fransa, Rusya, İngiltere ve ABD’den oluşan P5+1 ülkeleri ile imzalanmış, İran’ın uranyum zenginleştirme çalışmalarını kısıtlaması karşılığında bazı ekonomik yaptırımların kaldırılması kararı alınmıştı.
Trump, İran nükleer anlaşmasını felaket olarak niteleyerek anlaşmadan çekilmekle tehdit etmişti.
İran’ın bölgedeki hamlelerini kısıtlamadığı ve ülkenin füze denemelerine engel olmadığını söyleyen Trump, Avrupalı güçlerin “anlaşmadan çekilme” çağrılarına rağmen kararını verdi.
Trump, Beyaz Saray’da yaptığı basın toplantısında nükleer anlaşmadan çekilerek yaptırımları yeniden yürürlüğe sokacaklarını söyledi.
Dünya nasıl tepki gösterdi?
ABD’yi ikna çabaları sonuçsuz kalan İngiltere Başbakanı Theresa May, Almanya Başbakanı Angela Merkel ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, anlaşmaya bağlı kalarak İran’ın yanında duracaklarını söyledi.
Macron, Twitter’dan “Fransa Almanya ve İngiltere ABD’nin anlaşmadan çekilmesini üzüntüyle karşılıyor. Nükleer silahsızlanma rejimi tehlike altında” diye yazdı.
Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian ise anlaşmanın çökmediğini savundu.
Fransız RTL radyosuna konuşan le Drian, Pazartesi günü İngiltere, Almanya ve İran’ın anlaşmayı kurtarmak için görüşeceğini duyurdu.
Rusya Dışişleri Bakanlığı da Trump’ın kararından büyük hayal kırıklığına uğradıklarını belirterek bu adımı “uluslararası hukukun küstahça ihlali” olarak niteledi.
İsrail’in BM Büyükelçisi Danny Danon ise Trump’ın kararını “tarihi” olarak niteledi ve “Orta Doğu’ya güvenlik ve istikrar getirecek yeni bir dönemin başlangıcının habercisi” dedi.
Danon, “Terörü destekleyen ve istikrarsızlığı körükleyen bu rejime karşı oluşturulacak birleşik bir hareket, bölgemizi ve tüm uluslararsı topluluğu tehdit eden İran saldırganlığına bir son verecektir” dedi.
