Doç.Dr. Asu TOZAN
Teknolojik gelişmeler, modern dünyada hayatın her yönünü yeniden yapılandırmıştır. Günümüzde değişim/gelişim ivmesinin artmasıyla insan, sosyal ve doğal çevresi ile olan ilişkilerini yeniden tanımlamaktadır. Bu süreçte, estetiği yanında kusursuzluğuna duyulan imrenme ile “makine” modern dünyanın esin kaynağı olmuştur. Yaşam mekanlarından, sosyal, kültür, çalışma alanlarına, kısacası üretime ve tüketime kadar her alana girmiştir. Bir güne sığdırılan etkinlikler sayıca ve nitelik olarak artmıştır. Bu arada maalesef koşuşturan, acelesi olan ve çok düşünmeden, mekanikleşen etkinlik kalıplarında boğulmuş insan toplulukları olmuşuz.
Yirmibirinci yüzyılın ikinci çeyreğine girdiğimiz bugünlerde geriye dönüp baktığımızda, dünyadaki birçok toplumlar gibi bireyselleştikçe yalnızlaşan, tüketen ve tüketerek mutlu olmaya çalışan bir insan grubuna dönüşmüşüz. Gelinen noktada, doğal kaynakları, geri dönüşü olmayan şekillerde tahrip etmekte/tüketmekte, ayrıca da dünyayı kocaman bir çöplüğe dönüştürmekteyiz. Bu noktada yaşam kalitemizi yükseltmek ve gelecek nesillere yaşanabilir bir dünya bırakabilmek için kesinlikle yavaşlamamız gerekiyor!
Cittaslow (Sakin Kent) Hareketinin Hedefleri
Sloganından da anlaşılacağı üzere hareketin en önemli amacı, modern dünyanın aşıladığı ve hayatımız üzerindeki olumsuz etkilerinin gün geçtikçe artmakta olduğu “hız”dan uzaklaşmaktır. 1999 yılında İtalya’da oluşturulan hareket yaşam kalitesini yükseltmek amacıyla kentlerin kendilerini değerlendirmeleri ve farklı bir kalkınma modeli ortaya koymaları fikri ile yola çıkmıştır. Sakin şehir kavramına yerel yeme içme kültürünün değerini arttırmayı hedefleyen Slow Food hareketi de katılarak, ekogastronomi fikirlerini gündelik hayata dahil etme çabası içine girmiştir.
Kuzey Kıbrıs’ta Cittaslow Hareketi
Günümüzde, nüfusları 50.000’in altında olan birçok belediye icraat hedeflerinin başına Sakin Şehir üyeliğini yerleştirmiş, ortak bir misyon için çalışmaktadır. Üyelik süreçlerini tamamlamış olanlar hedefledikleri icraatları uygulama yönünde; üyelik başvuru sürecinde ve hazırlığında olanların ise aktif bir şekilde istenen 70 başvuru kriterini sağlama yönünde yoğun çalışmalarına devam etmektedir. Yedi farklı bölümde toplanan kriterler çevre politikaları; altyapı politikaları; kentsel yaşam kalitesi politikaları; tarımsal, turistik esnaf ve sanaatkarlara dair politikalar; misafirperverlik, farkındalık ve eğitim için planlar; sosyal uyum ve ortaklıklar olarak sıralanmaktadır.
Ulusal Cittaslow ağının kurulmuş olmasıyla Kuzey Kıbrıs Belediyeciliği açısından ne tür gelişmeler yaşanmakta olduğu mercek altına alınmalı, olumlu ve riskli durumlar saptanarak doğru stratejiler geliştirilmelidir.
Kuzey Kıbrıs Açısısından Olumlu Gelişmeler
Bu girişim, aslında belediye yönetimleri ile bölge sakinlerinin ortak hedefler oluşturma ilkesini benimsediği için, hedeflerin ortak geliştirilmesi sürecini motive etmiştir. Böylece bu hedeflere yönelik eşgüdümlü çalışmalar artmıştır. Diğer yandan Cittaslow hareketi ile halkın aktif bir şekilde yerel yönetime katılımı da sağlanmaktadır.
Üyelik kriterleri her belediyenin karşısına cevaplanacak sorular olarak gelse de, çok kapsamlı ve uzun vadeli planlama gerekmektedir. Bu da, çok alışık ve bir o kadar da şikayetçi olduğumuz seçim dönemlerine odaklı icraat patlaması yerine sistemli uygulama biçimini teşvik etmektedir.
Kıbrıs kültürünün ortak değerlerinden daha da detaya inilerek, yöresel kültürel zenginlikler merak edilmeye, canlandırılmaya ve genç nesillere tanıştırılarak sürekliliğinin sağlanmasına yönelik girişimler başlatılmıştır. Unutulmaya yüz tutmuş birçok zanaat, gelenek, görenek ve yöresel yeme-içme çeşitlerinin/ürünlerinin tekrardan gündelik hayatımıza kazandırılma çabası yaygınlaştırılmıştır.
Genetiği ile oynanmamış tohumlar kullanılarak tarım üretiminin desteklenmesi amacıyla Tohum bankaları kurulmaya başlanmıştır. Bu çaba, ata tohumlarına geri dönülmesi, doğaya/doğala geri dönme çabalarını da destekleyen bir yapıdadır. Kolayca benimsenip yaygınlaşabilecek bir girişimdir.
Tarımsal ürünlerin, başka yerlere taşınmadan, bölgede kurulacak kent pazarında satılması ile sakinlere ve ziyaretçilere yöresel ürünler sunma imkanı; üreticinin de emeğinin karşılığını -aracı olmadan- alması sağlanmaktadır.
Her belediyenin özel olarak olarak yürütmekte olduğu Cittaslow süreçleri, belediyeler arası iletişimi ve koordinasyonu da gerekli kılan bir yapıya sahiptir. Söz konusu iletişim her belediyenin kendi üyeliği paralelinde ulusal ağın geleceğinin de vazgeçilmez garantisi niteliğindedir.
K.K.T.C. açısından Tehlikeler ve Dikkat Edilmesi Gereken Konular
Cittaslow süreçleri ile uzun vadeli ve çok yönlü planlamaya yönelik adımlar, farklı parti mensubu yöneticiler tarafından devralınması durumunda benimsenmeme ve devam etmeme riskine sahiptir. Bu nedenle, ilk üç üye olan Yeniboğaziçi, Lefke ve Mehmetçik belediyelerinin bu oluşumu siyaset ötesi bir noktaya taşıyabilmeleri şarttır.
Bütünlüklü bir kalkınma değeri oluşturup uzun vadeli ekonomik gelişimi sağlamayı da bünyesinde barındıran bu hareketin, yeni bir turizm modeline indirgenerek, çok kapsamlı misyonlarından uzaklaşarak tüketim aracına dönüşmesi tehlikesi mevcuttur. Bu durumun önüne geçilmesi için tüm alanlardaki hedeflerin doğru planlanması ve dengeli bir şekilde hayata geçirilmesi gerekmektedir.
Her belediye kendi özgün yapısı doğrultusunda Terra Madre (Toprak Ana) kutlamaları, eko gün veya festivaller düzenlemektedir. Gelinen noktada bu etkinliklerde yörelerin kendilerine özgü yönleri vurgulayan yapıda geliştirilmesi gerekmektedir. Tüm etkinlikleri dolaşan yeni bir esnaf türünün oluşmaya başlaması ile sıradan bir pazar yerine dönme riskine karşı önlemler alınmalıdır.
Konuda özellikle belediyeler vurgulansa da, merkezi yönetimin de üstüne düşen görevleri yeniden tanımlaması gerekmektedir. Bütüncül çerçeve olmadan, belirli projelere maddi kaynak desteğinde bulunmanın yetersiz olduğu aşikardır. Tarım, çevre, kent, turizm ve eğitim politikaları ile sosyo-kültürel değerler birlikte düşünülerek plana dönüştürülmeli; farklı ölçeklerde ortak hedefler için çalışılmalıdır.
Son söz olarak, Uluslararası bilinirlik konusunda umutsuzluğa kapılmayan Cittaslow üyesi belediyelerin çabaları doğrultusunda 2019 yılında gerçekleşecek Uluslararası Genel Kurul’un ülkemizde yer alacak olması yukarıda söz edilen umutlara bir yenisini eklemektedir.
Mehmetçik Belediyesi bünyesinde hizmet veren Lefkara Evi
(Kaynak: https://www.mehmetcikbelediyesi.org/)
Kıbrıs’ın geleneksel el-işi uygulaması olan Lefkara işi
(Kaynak: https://www.mehmetcikbelediyesi.org/)
alternatif kalkınma modeli oluşturmaya katkıda bulunabilecek bir proje olarak bisiklet sporu
(Kaynak: https://www.mehmetcikbelediyesi.org/)
Geleneksel yaşam tarzının simgesi olan mimari örneklerin korunması gereklidir
(Kaynak: https://www.lefkebelediyesi.com/)
Cittaslow hareketinin en anlamlı fikirlerinden biri olan gelecek nesillerle üretimi deneyimlemek
(Kaynak: https://www.mehmetcikbelediyesi.org/)
Peyzaj değerlerinin de yitirilmeden mimari örneklerle birlikte yaşatılması önem kazanmaktadır
(Kaynak: https://www.lefkebelediyesi.com/)
Köy pazarları yerel ve geleneksel üretimi günlük hayatın bir parçası haline getirmeye çalışmaktadır.
(Kaynak: facebook.com/yeniboğaziçi belesiyesi sayfası)
