Uçak, tren ya da arabayla yolculuk yapmanın düşüncesi bile bazı insanların gergin hissetmesi için yeterli olabilir.
Hareket hastalığı beynimizin, gözlerimizin gördüğü ve bedenimizin hissettiği arasında çelişkili sinyaller algılamasıyla ortaya çıkar.
Örneğin, yolculuk sırasında otururken bedenimiz fiziksel olarak durağan olsa da gözlerimiz nesnelerin hareket ettiğini görür.
Hareket hastalığı mağdurları bu karmaşık mesajlara, mide bulantısı, baş dönmesi ve genel rahatsızlık gibi tepkiler gösterirler.
Bazı insanlar o kadar ağır semptomlar gösterir ki uzun yolculuklardan tamamen sakınırlar. Birçokları da mucizevi bir çare aramaya devam eder.
Peki hareket hastalığına tam olarak ne sebep olur ve nasıl tedavi edilebilir?
Hareket hastalığı neden olur?
Hareket hastalığı beynimizin bedenimizden aldığı duyusal sinyalleri nasıl algıladığıyla yakından ilgili.
Beyin vücudun hareket ve pozisyonuyla ilgili iç kulaktan, kas, tendon ve eklemlerdeki proprioseptif reseptörlerden sürekli duyusal sinyaller alır.
İç kulak dengenin merkezidir. Vestibüler sistem adı verilen bir ağın parçasıdır.
Bu sistem üç çift yarı dairesel kanal ile sakkül ve utrikül adı verilen iki keseden oluşur. Bunlar vücudun hareketi ve pozisyonu hakkında beyne bilgi gönderirler.
Yarım dairesel kanallar başınızı çevirdiğinizde hareket eden bir sıvı taşır, böylece başın hareket yönlerini algılar.
Ancak gözleriniz bir şey görürken kaslarınız başka şey ve iç kulağınız da başka bir şey hissederse, beyin karmaşık mesajlar almaya başlar. Bu duyusal uyumsuzluk hareket hastalığına sebep olur.
Örneğin, bir arabada seyahat ederken, nesneler görüş alanınıza girer ve sonra görüş alanınızdan çıkar, bu da gözlerinizin beyninize hareket ettiğinize dair bir mesaj göndermesini sağlar.
Ancak iç kulağınız ve kaslarınızdaki ve eklemlerinizdeki sinir uçları hala oturduğunuzu – ve dolayısıyla hareketsiz olduğunuzu – hisseder ve böylece mesajlar çatışır.
Bir uçakta veya gemide, bunun tersi olabilir: İç kulak ve kaslarınız hareketi algılar, ancak ufuk sabit görünür.
Sonuç olarak mide bulantısı, baş ağrıları, genel rahatsızlık ve yön kaybı ortaya çıkar.
Hareket hastalığının belirtileri neler?
Hareket hastalığı semptomları çoğunlukla yavaş yavaş başlar ve hareket durmazsa kötüleşir.
Hastalığın belirtileri şunlardır:
- Baş dönmesi, sersemlik hissi ve denge kaybı
- Mide bulantısı
- Kusma
- Baş ağrısı
- Soluk cilt
- Terleme
- Yorgunluk
Genellikle, belirtilerin ortadan kalkması 20 dakika sürer.
Ancak şiddetli belirtilerde bu süre 24 saate kadar uzayabilir.
Hareket hastalığı daha çok kimleri etkiler?
Hareket hastalığı herkesi etkileyebilir ancak 2 ila12 yaşlarındaki çocuklar, hamileler ve migren geçmişi olan kişiler diğerlerinden daha yatkındır.
Bebekler hareket hastalığından neredeyse hiç etkilenmezler. Londra’daki Westminster Üniversitesi’nde Uygulamalı Psikoloji Profesörü John Golding, bunun muhtemelen beynin henüz göz ve kulak arasındaki ilişkiye uyum sağlamamış olmasından kaynaklandığını söylüyor.
Hareket hastalığında genetik de rol oynar. Prof. Golding hastalıktan muzdarip olanların yüzde 65’ine aileden geçtiğini belirtiyor.
Belirtiler nasıl önlenebilir?
Önlem almak her zaman tedaviden daha iyidir.
Hareket hastalığını önlemeye yardımcı olabilecek bazı ipuçlarıysa şöyle:
Seyahatten önce:
- Ağır yemeklerden veya baharatlı yiyeceklerden kaçının.
- Kafein ve alkol tüketimini sınırlayın
- Bol bol uyuyun
Seyahat sırasında:
- Yerinizi dikkatlice seçin: Arabadaysanız ön koltuğa, tekndeyseniz ortaya oturun, trendeyseniz öne bakan, pencere tarafından bir koltuk seçin.
- Ufka bakın
- Ani baş hareketlerinden kaçının
- Mümkünse pencere açın
- Kitap okumayın, film izlemeyin veya elektronik cihaz kullanmayın
- Müzik dinlemek gibi bir aktiviteyle dikkatinizi dağıtın
- Gözlerinizi kapatın
- Bol su için
Zencefil
Bazı çalışmalar tablet, bisküvi veya çay olarak tüketilen zencefilin kusmayı ve baş dönmesini azaltabileceğini öngörüyor.
Ancak Prof. Golding, çalışmalar arasında farklılıklar olduğunu vurguluyor.
Zencefil iyi geliyorsa, bunun “etkin bileşeninin bağırsakları sakinleştirmeye yardımcı olmasıyla” ilgili olduğunu belirtiyor. Yani hareket hastalığını doğrudan durdurmuyor, ancak daha iyi hissetmenizi sağlıyor.
Kontrollü nefes
Kontrollü nefes sabit ve normal hızda nefes anlamına geliyor.
Prof. Golding sabit nefesin hareket hastalığı ilacı almak kadar faydalı olduğunu söylüyor. Bunun yanında ücretsiz ve yan etkisi de yok.
Prof. Golding’e göre nefes, beynin odağının değişmesine yardımcı olurken mide bulantısının bastırılmasını sağlıyor.
Akupresür ve bileklikler
Bu yöntemlerin akupresür noktalarına basınç uygulayarak çalıştığı öne sürülüyor.
Ancak birçok çalışma bunların çoğu kişide etkili olmadığını söylüyor.
İlaç
Hareket hastalığı ilaçları tedavi edici olmaktan ziyade semptomları önleyici özellikte.
İlaçların kana karışması için yolculuktan 30 ila 60 dakika önce alınması tavsiye edilir.
Öte yandan, hareket hastalığını önleyici bantlar, içindeki ilaç cilt yoluyla emildiği için haplardan daha yavaş etki eder. Bu nedenle yolculuktan yaklaşık 10 saat önce alınmalıdır.
İlaçların yaş sınırına dikkat edilmesi gerektiği de belirtiliyor.
