TC Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bugün New York’ta Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu’na hitap edecek. Bu, Erdoğan’ın Kurul’daki 13. konuşması olacak.
Erdoğan ilk kez 2005’te Türkiye Başbakanı olarak Kurul’a hitap etmiş; 2007, 2009 ve 2011 yıllarındaki toplantılara da aynı sıfatla katılmış; 12. Cumhurbaşkanı seçildiği 2014 yılından itibaren de aralıksız bu toplantılarda konuşma yapmıştı.
Erdoğan, 2014’teki 69. BM Genel Kurulu’nda yaptığı konuşmada, BM Güvenlik Konseyi’nin halen 5 olan daimi üye sayısının artması ve örgütte reforma gidilmesi gerektiğini vurgulayarak, “Dünya beşten büyüktür” demişti.
Her yıl Eylül ayında BM Genel Merkezi’nde düzenlenen Genel Kurul toplantılarının 78. sine, 193 ülkenin üst düzey temsilcileri katılacak. Bugün başlayacak toplantılar, 26 Eylül’e kadar sürecek. Toplantılar yine BM üyesi ülkelerin devlet ve hükümet başkanlarıyla, bakanlarını ve delegasyonlarını bir araya getirecek.
Birleşmiş Milletler nedir, BM Genel Kurulu’nun önemi ne?
BM, İkinci Dünya Savaşı’nın bitmesi sonrası 1945 yılında uluslararası barışı korumak amacıyla Türkiye dahil 51 ülke tarafından kuruldu.
Halen örgütün tam üye sayısı 193. Vatikan ve Filistin’in de BM’de özel statüleri var. BM’nin en yeni üyesi ise 2011’de örgüte katılan Güney Sudan.
BM Genel Kurulu, örgütün neler yapması gerektiğine karar verilen ana toplantı. 193 BM üyesinin tümü sadece Genel Kurul’da temsil ediliyor.
Genel Kurul her Eylül ayında BM’nin New York’taki merkezinde toplanıyor.
BM Genel Kurulu’nun 78. oturumu 5 Eylül’de başladı. Ancak liderlerinin çoğu 18 Eylül’den itibaren ana toplantılara katılmaya başladı.
BM Genel Kurulu’nda hangi konular tartışılacak?
Dünya liderleri BM Genel Kurulu’nda bir araya geldiklerinde, uluslararası kalkınma ve iklim değişikliğiyle mücadele gündemin üst sıralarında yer alacak.
Ukrayna savaşının da önemli bir gündem maddesi olması muhtemel.
BM üyesi ülkelerin, örgütün “sürdürülebilir kalkınma hedeflerine” nasıl ulaşılacağını tartışacakları konferans dün başladı ve bugün sona erecek.
Dünyada açlığın ve yoksulluğun sona erdirilmesi, dünya çapında gelirlerin ve eğitimin iyileştirilmesi, temiz suya ve sanitasyona erişimin artırılması, bu hedeflerden bazıları.
19 Eylül-26 Eylül tarihleri arasında Devlet ve Hükümet Başkanları BM Genel Kurulu’nda birer konuşma yapacak.
Liderler bu konuşmalarda, ülkelerini ilgilendiren konuları da gündeme getirebiliyor.
BM İklim Hedefi Zirvesi ise yarın yapılacak. Zirvenin amacı, iklim değişikliğiyle mücadeleye yönelik eylemleri hızlandırmak.
BM Genel Kurulu sırasında ekonomik kalkınmanın finansmanı, salgın hastalıklarla mücadele ve nükleer silahsızlanma konularında da konferanslar düzenleniyor.
BM Genel Kurulu’nun başkanı her yıl seçiliyor. 2023’te bu göreve Trinidad ve Tobagolu diplomat Dennis Francis seçilmişti.
BM Genel Kurulu’na hangi liderler katılmıyor?
BM Genel Kurulu, devlet ve hükümet başkanlarına, tek bir yerde buluşmaları için eşsiz bir fırsat sunuyor.
Kurul’da en önemli kararlar genellikle liderlerin ikili görüşmelerinde alınıyor.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelensky’nin de BM Genel Kurulu’na katılması bekleniyor. Zelenskiy, BM Güvenlik Konseyi’nde de ülkesindeki savaşla ilgili bir konuşma yapabilir.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron bu yıl BM Genel Kurulu’na katılmayacak. İngiltere Başbakanı Rishi Sunak’ın da toplantıya katılmayacağı yönünde haberler var.
BM Genel Kurulu’nda ilk konuşmayı neden Brezilya lideri ya da temsilcisi yapıyor?
BM Genel Kurulu’nda ilk konuşmayı Brezilya liderinin ya da temsilcisinin yapması ve onu ABD liderinin izlemesi bir geleneğe dönüştü.
Genel Kurul’un ilk yıllarında hiçbir ülke lideri ilk konuşmacı olmak istemiyordu. Mevcut geleneğin kökeninde de, Brezilya liderlerinin ya da temsilcilerinin zamanında bu işe gönüllü olmaları var.
Her ülkenin lideri ya da temsilcisi BM Genel Kurulu’na hitap edebiliyor. Liderler kendi dillerinin yanı sıra BM’nin 6 resmi dilinden (Arapça, Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça ve İspanyolca) herhangi birini kullanabiliyor.
Konuşmacılardan kürsüde 15 dakikadan az kalmaları isteniyor ancak genellikle bu talebe uyulmuyor.
BM Genel Kurulu’nda en uzun konuşma rekoru, eski Küba Devlet Başkanı Fidel Castro’ya ait. Castro’nun 1960’da BM Genel Kurulu’nda yaptığı konuşma 4,5 saat sürmüştü.
BM Genel Kurulu’nda delegeler isimlerinin İngilizce tercümesine göre alfabetik sıraya göre oturuyor ancak ilk koltukta yer alan ülke her zaman BM Genel Sekreteri tarafından seçiliyor. 2023’te bu ülke, Kuzey Makedonya.
BM Genel Kurulu’nun en unutulmaz olayları nelerdi?
2006 yılında dönemin Venezuela Devlet Başkanı Hugo Chavez konuşmasında dönemin ABD Başkanı George W. Bush’u “şeytan” olarak nitelendirmişti. Chavez ayrıca Bush’un önceki gün konuşma yaptığı podyumun, “hala kükürt koktuğunu” söylemişti.
2009 yılında dönemin Libya lideri Muammer Kaddafi 1,5 saatten uzun konuşmuş, bir noktada delegelerin konferans salonunu terk etmesinden şikayetçi olmuştu. Kaddafi, büyük güçleri, BM’nin kurucu antlaşması niteliğindeki BM Şartı’nın ilkelerine ihanet etmekle suçlamış ve daha sonra BM Şartı’nın bir kopyasını yere atmıştı.
2017’de dönemin ABD Başkanı Donald Trump, Kuzey Kore lideri Kim Jong-un için “Roket Adam kendisi için bir intihar görevinde” demişti.
2019’da ise o zaman 16 yaşında olan İsveçli çevre aktivisti Greta Thunberg, BM Genel Kurulu’nun İklim Eylemi Zirvesi’nde dünya liderlerine hitaben şunları söylemişti:
“Boş sözlerinizle hayallerimi ve çocukluğumu çaldınız. Buna nasıl cüret edersiniz?”
