Avrupa Birliği’nden bir anlaşma ile ayrılmak istemeyen İngiltere, iki yıllık Brexit sürecinin sonuna yaklaşırken ‘anlaşmasız ayrılma riski’ İngiliz hükümetinin müzakerelerde elini zayıflatmaya devam ediyor.
İngiltere ile geçmiş hesabı olan bazı ülkeler bu durumdan istifade etmek için varılan taslak mutabakat metinlerini veto etme tehdidinde bulunuyor. Önce İrlanda sınırı konusunda açmaza giren Birleşik Krallık henüz o noktada ülkede fikir birliğini sağlayamamışken şimdi de Cebelitarık meselesi gündemde üst sıralara taşındı.
Cebelitarık’ın durumu ve önemi
İspanya’nın güneyinde 30 bin kişinin yaşadığı 6,7 km2’lik bu yarımada İngiltere’nin denizaşırı topraklarından biri. 1704 yılında İngiliz ve Hollandalı askerlerce İspanya’dan alınan bölge 1713 Utrecht Antlaşması ile resmen Birleşik Krallığa geçti. 2006 yılından bu yana özerk olan Cebelitarık savunma, iç güvenlik ve dışişlerinde hala Birleşik Krallığa bağlı. Bazı üst düzey yetkililerin de hala İngiltere tarafından belirlendiği biliniyor.
Yalnızca 13 km genişliğinde olan Cebelitarık Boğazı’nı ve dolayısı ile Akdeniz’e tüm giriş-çıkışları kontrol etmeye yarayan bu kara parçası İngiltere için son derece büyük stratejik öneme sahip. Bugün dünya ticaretinin yarısı bu boğazdan geçiyor ve İspanya tarihi, ekonomik ve stratejik gerekçelerle yarımadanın kendisine geçmesini istiyor.
İspanya tarihte birkaç defa burayı almak için kuşatma girişiminde bulundu ancak Seville ve Paris Antlaşmaları ile Cebelitarık’ın Birleişk Krallık toprağı olduğu tekrar tekrar yinelendi.
Bugün Cebelitarik’ı vergi cenneti olmakla suçlayan İspanya tütün kaçakçılığı yapıldığını söylüyor, havalimanının ortak kullanılmasını istiyor ve vergi bilgilerinin paylaşılmasını talep ediyor. Cebelitarık AB’nin Gümrük Birliği’nde bulunmuyor ayrıca AB’nin Ortak Tarım Politikası’na da dahil değil. Madrid Brexit’te ‘geçiş süreci’ çerçevesinde 31 Aralık 2020 tarihine kadar Londra ile bu konuda anlaşma sağlanmasını ümit ediyor.
Franco döneminden bu yana devlet politkası
Diktatör Franco rejimi sırasında Cebelitarık’ı İspanyol toprağı yapmak yeniden bir devlet politikası haline geldi ve o dönemden bu yana da bu politika agresif olmayan yöntemlerle sürdürülüyor.
Ne var ki, Cebelitarıklıların kendileri de İspanya ile birleşmek istemiyor. 2002 yılında yapılan bir referandum ile bu öneri bölge halkı tarafından reddedildi. Cebelitarık meclisi tarafından yayınlanan deklerasyonda “Cebelitarık varolan özerklik ve hükümranlığından asla vazgeçmeyecektir. Avrupa ile komşuluk ilişkileri isteyen ülkemiz ne İspanya’nın alabileceği ne de İngiltere’nin verebileceği bir topraktır” denildi.
İspanya ise Cebelitarık konusunda İngiltere ile ikili bir anlaşmaya varmak konusunda ısrarını sürdürüyor. İngiltere ise bu tür bir müzakereyi “Cebelitarık da taraf olarak masada yer alırsa yapmayı düşünebilirim” diyor. Şimdi ise Brexit ile birlikte İspanya “Benim onayım olmadan AB ile Birleşik Krallık arasında Cebelitarık müzakeresi ve/veya anlaşması yapılamaz” diyor.
İspanya Cebelitarık’ı metinden çıkarmak istiyor
İspanya’nın bu hassasiyeti 27 AB ülkesi tarafından Brexit müzakereleri başlamadan önce kabul edilmişti. Ne var ki, gelinen noktada İspanya AB’nin müzakerelerde konuyu ele alış şeklinden rahatsız.
İspanya Başbakanı Pedro Sanchez ve hükümeti Cebelitarık’ın AB-İngiltere arasında gelecek ilşkileri düzenleyen anlaşma metninden çıkarılmasını isityor. Geçiş süreci içerisinde Cebelitarık’ı bağlayan bir madde olmamasını ve bu yarımadanın geleceğinin yalnızca iki ülke arasında müakere edilmesini şart koşuyor.
İngiltere Başbakanı Theresa May ise Sanchez ile telefonda görüştüklerini ve Pazar günü Cebelitarık dahil tüm Birleşik Krallık ailesi için geçerli bir anlaşma sağlanacağına inandığını söyledi. May Pazar günü gerçekleşmesi beklenen zirve için Cumartesi gününden Brüksel’e gelerek liderler ile bu ve çözüm bekleyen diğer birkaç konuyu görüşecek.
BM’ye göre hala bir koloni
Her ne kadar İngiltere Cebelitarık’ı özerk ve önemli ölçüde bağımsız bir ülke gibi görse de Birleşmiş Milletler’e göre ise Cebelitarık’ın statüsü hala ‘kendi kendini yönetmeyen bölgeler’ kategorisinde. Bu kategori ‘koloni’ ifadesi yerine kullanılan diplomatik bir tabir.
İspanyol hükümeti bu nedenle Cebelitarık’ın bir anayasasının olmasını koloni olduğu gerçeğini değiştirmediğini düşünüyor ve hak iddiasını sürdürüyor.
İşte tüm bunlar Brexit sürecinin tamamlanması için May hükümetinin açması gereken bir kilit daha olduğu anlamına geliyor. İspanya’nın Cebelitarık konusunda Brexit kozunu kaçırmayacağı ve gerekirse süreçte her tür zorluk çıkaracağı öngörülüyor.
Pazar günü yapılacak zirvede bir Brexit anlaşması çıkarsa İngiltere’nin üyelikten anlaşma ile ayrılabilmesi için Avrupa Konseyi’nde tüm ülkelerin oy birliği gerekmiyor. Nitelikli oy çoğunluğu (AB nüfusunun yüzde 65’i ve üye ülkelerin yüzde 55’i) yeterli. Avrupa Parlamentosu’nda da onay için sadece salt çoğunluk aranacak.
Kısaca ayrılık sürecini İspanya tek başına durduramaz ancak gelecek için tasarlanan tüm ticaret anlaşmalarına engel olabilir.
Cebelitarıklıların Brexit’e bakışı
Cebelitarık’ta halk yüzde 96 gibi ezici bir çoğunlukla referandumda Brexit’e karşı çıktı çünkü bölge nüfusunun yarısı her gün İspanya’da bulunan işlerine gitmek için sınırı geçmek zorunda. Özellikle anlaşmasız bir Brexit bölge halkı için büyük zarara yol açacak.
