KANSER ORTAK SORUN: Havadis ve Fileleftheros/Cyprus Weekly, Kıbrıs’ın hem kuzeyindeki hem de güneyindeki sağlık sistemlerini araştırdı, sorunlarını gün yüzüne çıkardı. Yapılan araştırmalara göre kanser hem kuzeyi hem de güneyi ciddi şekilde tehdit ediyor. Kuzey’de 8 binden fazla kanser hastası varken Güney’de de bu rakam 4 bini bulmuş durumda
ÖZEL HASTANELER PATLADI: Geçtiğimiz yıllarda bir elin parmağı ile sayılacak kadar az olan özel hastanelerde ciddi bir artış göze çarpıyor. Buna göre Kıbrıs’ın kuzeyinde devlet yönetiminde 9 adet devlet hastanesi, 19 sağlık merkezi bulunurken, özel hastane sayısı 15’in üzerine çıktı
VATANDAŞIN CEBİNDEN 96 MİLYON EURO ÇIKTI: Vatandaşların kendi cebinden sağlık harcamaları için yaptığı yatırım ise dudak uçuklatıyor. Vatandaşlar tüm sağlık harcamaları için 96 milyon Euro ödedi. Sağlık sistemi için yapılan yatırımlara bakıldığında bu yatırımların yüzde 50’sinin vatandaşların cebinden çıktığı ortada
Bertuğ TOPAL
Kıbrıs’ın kuzeyinde uzun yıllardır sorunlarla boğuşan, bir türlü istenilen seviyeye gelemeyen sağlık sistemi, halen sorunlar yumağı olarak duruyor. Özellikle son yıllardaki düşen doktor sayısı, kalifiye eleman eksikliği ve yatırımlardaki düşüş nedeniyle özellikle devlet hastanelerinde tedavi görmek isteyen vatandaşların sayısında azalmaya neden oluyor.
Vatandaşların birçoğu devlet hastanelerinde yeterli ilgi ve alakayı görmediğinden veya yeterli sağlık hizmetini alamamaktan korkarak özel hastaneye gidiyor.
Hal böyle iken sağlık sisteminin düzelmesi için atılan adımlar ve sistemin iyileştirilmesi için ayrılan bütçelerin yeterli olmadığı hem sağlık örgütleri tarafından hem de birçok vatandaş tarafından sürekli bir şekilde dile getiriliyor.
Havadis Gazetesi, Fileleftheros/Cyprus Weekly hem Kıbrıs’ın kuzeyi hem de güneyindeki sağlık sistemi ile ilgili bazı verileri ele aldı.
Özel hastaneler devlet hastanelerini geçti
Kıbrıs’ın kuzeyinde son yıllarda giderek artan sağlık turizmi nedeniyle özel hastane sayısında da ciddi bir artış yaşanıyor.
Geçtiğimiz yıllarda bir elin parmağı ile sayılacak kadar az olan özel hastanelerde ciddi bir artış göze çarpıyor.
Buna göre Kıbrıs’ın kuzeyinde devlet yönetiminde 9 adet devlet hastanesi, 19 sağlık merkezi bulunurken, özel hastane sayısı 15’in üzerine çıktı.
Yatak kapasitesi bakımından bakıldığında ise durum farklı. Devletin 9 devlet hastanesinin yatak kapasitesi 1677 iken 15 özel hastaneninki ise sadece 698.
Ülkenin en büyük 5 devlet hastanesi ve yatak kapasitelerine göre ise şöyle sıralanıyor: Dr. Burhan Nalbantoğlu Hastanesi: 513, Gazi Mağusa Devlet Hastanesi: 147, Akçiçek Hastanesi: 56, Cengiz Topel Hastanesi: 48 ve Barış, Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi: 173
Hastaların bekleme süreleri değişiyor
KKTC sağlık sisteminin en büyük sorunlarının başında ameliyat planlama sürelerinin uzunluğu geliyor. Vatandaşların ameliyat süreleri aciliyete bağlı. Acil ameliyat olması gerekenler hemen ameliyata alınırken herhangi bir aciliyeti olmayan hastalarda 1 haftadan 1 buçuk aya kadar ameliyat süresi verilebiliyor.
Sağlık turizmi istenilen seviyede değil
Kuzey Kıbrıs’ta özellikle özel hastanelerin artmasıyla başlayan sağlık turizmi de istenilen seviyeye ulaşamadı. Gerek tanınmamışlık gerekse fuarlardaki eksik reklam faaliyetleri nedeniyle sağlık turizmi ülke ekonomisine yeterli katkıyı yapamadı.
KKTC’nin hasta profiline bakıldığında ise özel hastanelerin orta gelirli KKTC vatandaşları ve Türkiye vatandaşlarının kullandığı görülüyor.
Özel hastanelerde ise sağlık turizmi için adaya gelen yabancı vatandaşlar ve üst gelirli KKTC ve Türkiyeli vatandaşlar sağlık hizmeti alıyor.
Güney’den gelen de var
Özel hastaneleri kullanmak ve sağlık hizmeti almak adına Güney Kıbrıs’tan KKTC’ye geçen Kıbrıslı Rumlar da mevcut. Kuzeye sağlık hizmeti almak için geçen Kıbrıslı Rumların tek tercihi ise özel hastaneler. Kıbrıslı Rumlar özellikle diş kontrolü ve saç ektirme hizmeti almak için KKTC sağlık sistemini kullanıyor.
Kalp, kanser ve obezite ön sıralarda
Ülkede vatandaşların en fazla yakalandığı ve ölümle sonuçlanan hastalıklara bakıldığında ise kanser, kalp hastalıkları ve obezite ilk sıralarda geliyor. Kıbrıs Türk halkı özellikle kanser illetine her yıl ciddi rakamlarda vatandaşı kurban veriyor.
Kanser vakaları artıyor
Kıbrıs’ın kuzeyindeki kanser rakamları oldukça vahim. 2015 yılı için Kuzey Kıbrıs’ta 558 kanser vakası olduğu tespitini yapan bakanlık, kanser hastası sayısının 2013’te 506, 2014’ün Ocak-Ağustos ayları arasında ise 225 yeni kanser vakası olduğunu açıkladı.
KKTC’de kanserden ölen hasta sayısı 6 bin. Güney Kıbrıs’ta 3 bin 500 kanser vakası var, KKTC’de ise 8 bin kişi. 500 hasta Güney Kıbrıs, 100 hasta da Türkiye’de tedavi görüyor, geri kalan hastaların tedavisi ülkemizde sürüyor.
Geçtiğimiz iki yıldan da yola çıkarak en yaygın türlerin cilt, meme, tiroit, kolon(bağırsak), mesane ve akciğer olduğu ortaya çıktı.
Kalp hastalıkları ile ilgili de rakamlar kanser ile hemen hemen aynı. KKTC’de her yıl yaklaşık 300 kişinin kalp krizi geçirdiği ve bunlardan 30’unun hastaneye ulaşamadan hayatını kaybettiği açıklandı.
Kalp ve damar hastalıklarının en fazla 40 ile 60 yaş arasında görülüyor.
Obezite ile ilgili ülkemizde son yıllarda yapılmış kapsamlı bir veri olmamakla birlikte 2009 yılında yapılan obezite taramasında KKTC’de yetişkinlerde diyabet görülme sıklığı % 11, şeker tolerans bozukluğu (gizli şeker) oranı ise % 18 olarak tespit edildi.
Doktor ve pratisyen sayısı 848
Verilere göre ülkede hizmet veren doktor ve pratisyen sayısı toplam 848. Bu doktorların 195’inin diş doktoru olduğu ifade edilirken geriye KKTC sağlık sistemi için 653 doktor kalıyor.
Devlet hastanelerinde görev yapan doktor sayısı ise doktor sayısının neredeyse üçte biri kadar. Ülkedeki kamu hekimi sayısı sadece 276.
Her bin kişiye 2 doktor düşüyor
KKTC’de dünya verilerine göre ortalama her bin kişiye 2.11 doktor düşüyor. Bu rakamlara göre KKTC OECD Ortalamasının altında yer alıyor. Dünyada en yüksek ortalamalar ise Yunanistan, İtalya gibi ülkelerde ortaya çıkmış durumda.
Verilere göre Kuzey Kıbrıs’taki hemşire sayısı ise bin 10. Devlet hastanelerinde görev yapan hemşire sayısı 722 iken özel hastanelerde görev yapan hemşire sayısı 288.
Özelin sağlık yatırımı devleti geçti
Sağlık sisteminde devlet hastanelerinin geri kalmasına neden olan en büyük neden ise sağlık sistemine yapılan az yatırımlar olarak gösteriliyor.
Verilere göre devlet hastanelerine 2014 yılında yapılan yatırımlar 95.6 milyon Euro iken özel hastanelere yapılan yatırım 96.4 milyon Euro’yu buldu.
KKTC genelinde sağlık sistemine yapılan yatırım ise toplam 192 milyon Euro oldu.
Kişi başına sağlık sisteminde düşen yatırım ise 642 Euro. Buna göre Gayri Safi Milli Hasılanın sadece yüzde 6.39’u sağlık yatırımları için kullanılıyor.
Güney’de ise sağlık sektörüne kamu maliyesinden harcanan para 900 milyon Euro dolaylarında. Kuzey’de bu miktarın 10’da biri kadar bir harcama olsa da, her iki tarafta da GSMH’nın %6.4’ü gibi bir harcama mevcut.
Bu oran Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerin bazılarına kıyasla düşük olsa da, sağlık sektöründeki harcamalara bakıldığında, Kıbrıs’ın güneyinde insanlar kendi ceplerinden %47 gibi çok büyük bir miktar ödüyor. Sağlık uzmanları, özel sektörde harcanan paraların akıbetinin belirsizleşebildiğini de söylüyor.
Sağlık politikası eski
Kıbrıs’ın ne güneyinde, ne de kuzeyinde ulusal bir sağlık politikası bulunmazken, İngiliz döneminden kalma, merkezden yönetmeye dayalı bir anlayış varlığını sürdürüyor. Ne yazık ki bu sistem güneyde, zaman içerisinde günü birlik yönetim tarzına doğru evrilmiş ve herhangi bir stratejiden yoksun bırakılıyor.
Kıbrıs’ın güneyindeki sağlık hizmetleri, acil durumlarda bedava veya belirli durumlarda 10€ gibi bir ücretle sağlansa da, acil durumlar dışında da sağlık hizmetlerinin tamamından bedava yararlanabilen gruplar bulunuyor. Bunlar arasında devlet memurları, düşük gelirli aileler ve belirli kriterleri karşılayan Kıbrıslı Türkler de bulunuyor.
Güney’de de işler yolunda değil
Güneyde, devlet hastanelerinin finansmanı tamamen devlet tarafından sağlanıyor. Sağlık Bakanlığı hastanelerin boyutuna ve ihtiyacına göre gerekli fonları tahsis ederken, Maliye Bakanlığı da devlet yapısı içinde sağlık hizmetlerindeki giderler için ayrılan bütçeyi belirliyor.
Devlet hastaneleri ve sağlık merkezleri, ihtiyaç duyulan devlet memurlarıyla doldurulurken, karar alma mekanizması merkezi devlet yapısından ve yardımcı kuruluşlardan yönetiliyor.
Vatandaşlar sağlık için cebinden 96 milyon Euro ödedi
Vatandaşların kendi cebinden sağlık harcamaları için yaptığı yatırım ise dudak uçuklatıyor. Tahmini verilere göre vatandaşlar özel hastane ve hekimlere 76.7 milyon Euro, özel laboratuvarlar için 7.9 milyon Euro, özel eczaneler için ise 11.8 Milyon Euro harcadı. Sağlık sistemi için yapılan yatırımlara bakıldığında bu yatırımların yüzde 50’sinin vatandaşların cebinden çıktığı ortada.
