Okul öğrencilerin kritik düşünme becerilerini geliştirmelidir. Kritik düşünme üst düzey düşünme becerilerindendir. Kritik düşünme en sonunda yaratıcı düşünmeyi de yardımcı olur, onun da tamamlanmasını sağlar*. Kritik düşünme (Eleştirel Düşünme) akıl yürütme, analiz ve değerlendirme gibi bilişsel süreçlerden oluşan bir düşünce biçimidir.
Pek çok ülkenin eğitim ve öğretim programlarının temelini oluşturan B.S. Bloom’un bilişsel aşamalı sınıflamasında, üst sıralarda yer alan davranışların kullanılmasını gerektirmektedir. Kritik düşünme sağduyu ve bilimsel kanıtlarla uyuşan net hükümlere varmak için somut veya soyut konular üzerinde düşünme süreçlerini de içermektedir*.
Kritik düşünme elde edilen tüm verileri bir araya getirmeyi gerektirir. Kritik düşünebilmek için bilgilerin edinilmiş; elde edilen bilgilerin yorumlanmış; uygulamada denenmiş; pek çok veri bütününü öğelerine ayırabilmiş; dahası pek çok veriyi sentezlemiş ve yargıya varmış olmak gerekli.
Bu nedenle kritik düşünme yargıya varma işidir. Okullar geleneksel eğitimdeki gibi öğrencilere basit düzeydeki bilgileri aktarmamalı aynı zamanda elde edilen bilgileri yorumlamayı, sentezlemeyi ve yargıya varabilmeyi öğretmelidir. Bu amaçla okullar doğa ile buluşturulmalıdır. Her anlamda okul ve sınıftan dışarıya çıkılmalıdır. Öğrencilerin obje ve olayları doğal ortamında gözlemlemeleri ile başlanmalıdır. Doğa ve çevre bir laboratuvar olarak kullanılmalıdır.
Özellikle okulöncesi ve ilkokul döneminde çocukların içinde bulundukları bilişsel gelişim özelikleri nedeniyle doğa eğitimi daha da önemlidir. Çünkü çocuklar bu dönemde daha çok psiko-motor eylemlerle uyarıcıları alırlar. Nesneler ve objelerle oynamaları, vurmaları, itmeleri çekmeleri anlamlı bilgiler elde etmelerini sağlar.
O nedenle çocukların ağaçlara tırmanmaları, çamurlarla, kırılmış dallarla, dökülmüş yapraklarla, su ve diğer pek çok doğal objeyle oynamaları sağlanmalı. Dikenleri gözlemeleri, belki dikenlere dokunmaları onu algılamalarına yardımcı olur. Hayvanları gözlemleri sağlanmalı, yaşam biçimleri hakkında bilgi toplamları sağlanmalı. Bu oyunlar onlara ilk bilgileri sağlar. Çocuklar sınıftan dışarıya çıkmalı bu yaşlarda.
Çevre eğitimi temelli çevre programları, geleneksel sınıf eğitimi programlarına oranla kritik düşünme davranışlarını kazandırmada daha etkili olduğu bilimsel araştırmalarla da ortaya konmaktadır.
Lieberman ve Hoody’in çalışmasında (1998) ABD’deki 40 okulda, eğitimcilerin yüzde 97’sinin uygulamalı (hands-on) ve açık alan programlarına katılan öğrencilerin, problem çözme ve stratejik düşünmeda daha fazla yetkinlik gösterdiklerini belirttiler**.
Athman ve Monroe yaptıkları araştırmalarda (2004a, 2004b), çevre eğitimi programlarına katılım ile gelişmiş düşünme becerileri arasında güçlü bir pozitif ilişki buldular**. Söz konusu araştırmacılar aynı okuldaki geleneksel programlara katılan öğrencilerle (Florida’daki 11 lisede, 404 öğrenci) çevre temelli programlara katılan öğrencileri karşılaştırdılar. Sonuç olarak, çevre bağlamında tasarlanan programlardaki öğrenciler Cornel Kritik Düşünme Test’inden daha yüksek puan aldılar.
Cheak, Hungerford ve Volk da çalışmalarında (2002), Hawaii’deki bir devlet ilköğretim okulunda ‘Çevresel Sorunları ve Eylemleri Araştırma ve Değerlendirme (IEEIA)’ olarak adlandırılan bir araştırma-temelli çevre eğitimi programını nitel ve nicel yöntemler kullanarak incelediler. IEEIA’ya katılan 38 ve katılmayan 28 öğrenci iki farklı değerlendirmeye alındı: çevre eğitiminde kritik düşünme testi ve ortaokul çevre okuryazarlık testi. IEEIA programındaki öğrenciler hem eleştirel düşünme testi hem de çevresel okuryazarlık testinin sekiz bileşeninden beşinde daha yüksek puan aldılar**.
KKTC coğrafik yapısı kapsamış olduğu alan ve güvenli doğal yapısı ile sınıf dışında doğa ve çevre-temelli eğitime en uygun ülkelerden bir tanesidir. Bu avantajı kullanmalıdır.
Öğrencilerin kritik düşünme gibi üst düzey düşünme becerilerini edinmelerine katkısı olan doğa ve çevre eğitimi, bunun yanında pek çok gelişim özeliğine de hizmet eder. Fiziksel, sosyal, duygusal gelişime de katkı sağlar. Öğrenciler somut yaşantılar elde ederler. Doğadan elde edecekleri materyaller ile ‘oyun’ kurma becerileri de gelişmiş olur. Kendi oyunlarını yaratmalarına da yardımcı olunur.
Artık sınıftan ve okuldan çıkma zamanı geldi. Aslında KKTC’nin doğal yapısı bunun için biçilmez kaftan. Ama buralardaki eğitimsel statüko hala daha sınıfa hapsolmuş durumda. Birileri artık eğitimi sınıftan ve okuldan kurtarmalı; özellikle okulöncesi ve ilkokulun ilk yıllarında.
*https://tr.wikipedia.org/wiki/Ele%C5%9Ftirel_d%C3%BC%C5%9F%C3%BCnme
