Kuzey Kıbrıs’ta uzun süredir planlama eksikliğinin neden olduğu tahribat tartışılıyor. Özellikle Girne’de, plansızlığın gündelik yaşam ve turizm üzerindeki olumsuz etkisi irdeleniyor. Planlama bu sorunların önüne geçer miydi? sorunun yanıtı tozlu raflar arasından bir belgede saklı
PLANLI TURİZM: Kıbrıs’ta planlı turizm için yapılan ilk bilimsel çalışma 1962 yılına dayanıyor. Kıbrıs Cumhuriyeti’nin talebi ile Fransa Dışişleri Bakanlığı’nın, Kıbrıs’ta turizmin geliştirilmesine yönelik yaptığı çalışma 1962 yılının “Cyprus Study of Tourist Development” adıyla yayımlandı
GİRNE İÇİN UYARI: Türkçe adı “Kıbrıs Turist Gelişimi Çalışması” olan planda, Girne bölgesi dağın altında, limon bahçeleri ve yaseminlerin arasında toplanan küçük köylerden oluşan, eşsiz güzelliği sahip bir bölge olarak tanımlandı. Planda “Bu benzersiz karakter korunmalıdır” uyarısı yapıldı
KORUMA ÖNGÖRÜSÜ: Plan, Lapta ile Alagadi bölgesi arasındaki alanın büyük konut, eğlence ve spor tesisleri içermesini, Kayalar (Orga) ve Kormacit bölgeleri ile Alagadi’den Kaplıca’ya (Davlos) uzanan bölümün ise el değmeden korunmasını öngörüyordu
BÜYÜK TESİSLER ALAGADİ’YE: Plan, bugün Acapulco Otel’in yer aldığı kıyı ile Barış Plajının olduğu yerin, halk plajı olarak düzenlenmesini öngörüyordu. Planda, çok yataklı tesisler için öngörülen bölge ise bugün halk plajı olarak kullanılan ve nispeten korunmuş olan Alagadi bölgesiydi
Havadis ÖZEL
Dünya genelinde, turizm sektörünün önemi günden güne artmaktadır. Her ülkede, turizm sektörünü geliştirerek, ülke ekonomisine katkısını artırmak için çeşitli adımlar atılmakta ve daha fazla insanı ülkeye turist olarak getirmek için çalışmalar yapılmaktadır.
Ülkemizde ise; binlerce yıllık tarih, doğal güzellikler, altın plajlar ve daha birçok güzellik bir kenara bırakılıp, turizm sektörü günübirlik popüler turizmin merkeze alındığı bir düzeneğe sokulmuştur.
Popüler turizm anlayışının tahrip edici etkisinden şehirlerimiz, özellikle de kıyıya ve güzel doğaya sahip olan şehirlerimiz, kıyı boyları nasibini almıştır. Aşırı yapılaşma, doğayı ve doğallığı bozmuş, mekanları artık huzur veremez hale getirmiştir. Şimdilerde ise, “artık ne yapabiliriz?” sorusu tartışılmaktadır.
Ele geçen belgelerden öyle anlaşılıyor ki; Kıbrıs turizminin planlanması çalışmaları ilk olarak Kıbrıs Cumhuriyeti’nin kurulması ile başlar. Öyle ki; Kıbrıs Cumhuriyeti Ticaret ve Sanayi Bakanlığı Turizm Ofisi’nin talebi ile, Fransa Dışişleri Bakanlığı tarafından, Kıbrıs’ta turizmin geliştirilmesine yönelik bir çalışma yapıldı. “Cyprus Study of Tourist Development – Kıbrıs Turist Gelişimi Çalışması” olarak 1962 yılının Aralık ayında yayımlanan çalışma, hem geçmişimize ışık tutuyor, hem de geleceğe dair dersler çıkarmamız için önemli bir kaynak teşkil ediyor. Kıbrıs’ın bütün bölgeleri için hazırlanan taslak çalışmada biz sadece Girne Bölgesi için hazırlanan bölümü yayınlayarak, Girne için, bugün içine düşürüldüğü olumsuz şartlardan önce nasıl bir planlama öngörüldüğünü sergilemeye çalışacağız. Daha 1960’lı yıllarda “yapılsın” diye önerilenlerin yapılmadığına “asla yapılmasın” denen her şeyin nerede ise tümünün yapıldığına şahit olacaksınız.
Girne Bölgesi
Bir dağ duvarının dibinde uzanan çok girintili kıyı şeridi (dar sırt, 62 mil uzunluğunda). Çam ormanları. Dağın alt yamaçlarında, limon bahçeleri ve yaseminlerin arasında toplanan küçük köyler. Aşağıda, zeytin ve harnıp ağaçları ile dar kıyı düzlüğü. Her özellik mükemmel bir ahenkli manzaraya katkıda bulunur. Hiçbir şey, bir insan boyutuna kıyasla, bu güzelliği altüst edemez veya ezemez. Bu benzersiz karakter korunmalıdır.
Deniz kenarında hiçbir köy bulunmamaktadır. Kıyı boyunca bulunan tek yerleşim, yukarıda yükselen muazzam bir kale ile keyifli bir liman etrafında inşa edilen Girne’dir. Turistler için halihazırda 300 otel yatağı bulunan 4000 nüfuslu küçük bir kasaba olan Girne, adanın en bilinen turistik merkezi olan Mağusa’dan hemen sonra gelmektedir. Ancak gelecekteki turistik gelişimi, kasabanın yakınında iyi bir plaj olmaması nedeniyle zor olacaktır.
Lefkoşa’ya sadece 20 dakika mesafede bulunan Girne, başkentin rekreasyon merkezlerinden biridir. Burada, Lefkoşa halkının kulüpleri, yatları vb. bulunmaktadır. Birçok insan, Pazar günü bir dondurma yemek için Girne limanına gelir. Bazı yaz günlerinde, belki de 10 bin turist Girne kıyısı için Lefkoşa’yı terk ediyor.
Turistik Gelişim Planının Önerileri:
Lefkoşa için yeşil bölge, turistler için ideal bir tatil yeri. Girne bölgesi hızlı turistik gelişim çağrısında bulunuyor. Lapta ile Alagadi bölgesi arasındaki alan büyük konut, eğlence ve spor olanakları ile donatılacak, Kayalar (Orga) ve Kormacit bölgeleri ile Alagadi’den Kaplıca’ya (Davlos) uzanan kısım el değmeden bırakılacak.
Turist Gelişim Planı aşağıdakileri sağlar:
– Girne ilçesinde büyük bir cazibe merkezi,
– Son derece uygun kıyı bölgelerinde birkaç tatil tesisi,
– Dağlar ve deniz arasındaki tüm bölgenin koordineli gelişimi (Ön çalışması sağlanacak yeni bir sahil yolu),
– Dağ tepesi boyunca uzanan bir turist yolu.
Girne – Önemli Çekim Merkezi
Lefkoşa’ya yakın konumu, limanının cazibesi ve etrafındaki eski pitoresk mahallelerine rağmen, Girne henüz büyük bir cazibe merkezi değil. Bir dizi temel aktivite (restoranlar, dans salonları, kafeler, sinemalar, vb.) vardır ama bunlar şehirde dağınıktır ve dahası, bunların yalnızca bir kısmı tatmin edici bir standarttadır.
Girne’nin, Lefkoşa’nın yanı sıra tüm kıyı bölgesi için bir cazibe merkezi olması için tüm faaliyetleri gündüz veya gece, limanın etrafında yapılacak olan eğlence ve spor tesislerini yoğunlaştırmak esas olacaktır. Kalenin sağladığı olağanüstü ortamdan avantaj elde edilirse, kolaylıkla uluslararası statü kazanılabilir.
Liman, su kayağı, yelken ve dalış okulları ile Kıbrıs’ın kuzey kıyısındaki tüm sportif yaşamın merkezi haline gelmelidir; yat yarışları, dıştan takma motorlu tekne yarışları, plajlar ve komşu güzellik noktaları arasında hızlı tekne hizmetleri, vb.
Mağazalar, restoranlar ve kafeler dışarıdaki sokaklara yayılacak. Birçok eski ev, turistlerin konaklayacağı mekanlara dönüştürülebilir. Çevrenin çekiciliğine rağmen, herhangi bir güzel plaja erişemeyecekleri için, şehrin eteklerinde orta büyüklükte otel inşa etmek akıllıca olmazdı. Liman yakınında gruplanmaları daha iyi olurdu.
Yeni Turizm Merkezleri
Girne’nin doğusundaki üç istisnai alan için önerilmişlerdir ve birkaç ortak özellikleri vardır: Kayalık burunların arasında kalan ince kumlu plaj, sahilin iç kesiminde kalan zeytin ve harnıp ağaçlarının bulunduğu bölge ve dağların yakınlığı. Bunlardan ikisi tatil merkezi olarak inşa edilecek ve Girne’ye en yakın üçüncüsü de her şeyin ötesinde bir halk plajı olacak.
– Pakhy Ammos (Barış ve Acapulco plajları): Dikilen kısmen yüksek kumullarla desteklenen, iki kumlu koy. Girne’ye (6 mil) ve Lefkoşa’ya en yakın sahillerdir. Şu anda, dar, dolambaçlı yollardan ulaşılsa da birkaç kabin, kafe-restoran yüzmek için gelen kalabalığa hitap ediyor. Girne ve Lefkoşa’nın büyük halk plajının geliştirileceği yer burası. Son aşama sonunda günlük olarak birkaç bin yüzücü ile başa çıkmak için kurulumlar öngörülecektir. Hızlı bir motorlu tekne hizmeti Girne limanını sahile bağlamalı, böylece ziyaretçilerin araçlarını Girne kasabasında bırakabilmeleri sağlanmalı. Bir ya da iki adet çok iyi sınıfta sahile sahip oteller kumsala inşa edilmelidir (toplam 200 yatak). İki körfezin batısındaki yer, bir köy kulübü için organize edilebilir veya bir konut grubu için düzenlenebilir.
– Alagadi Bölgesi: Küçük kayalık bir burun ile iki çok büyük kumlu plaj (Girne’ye 13 mil) arasında bir zeytin ve harnıp ekili platoya kadar uzanan geniş kumullar. Arkasında Beşparmak Dağları ile mükemmel alan; Büyük bir tatil beldesi için ideal bir yer, adanın ana merkezlerine yakın ancak tüm yerleşim yerlerinden uzakta. İlk aşamada 500 yatak, bir sonraki aşamada ise 1500 yatak sağlanmalıdır. BÜYÜK OTEL YAPILMAMALI: Dağ evlerine sahip bir otel ve kiralanacak eşyalı villaların büyük bir kısmı (veya Site Plan’a göre dikilmiş özel mülkiyete ait villalar). İnşa edilecek küçük doğal liman. Halk plajı ve daha sonra batıdaki plajda bir köy kulübü.
– Kaplıca: Köyün altında, biri kumlu diğeri ise ağaçlı doğal bir amfitiyatroyla çevrilmiş iki adet koy. Deniz ve dağ arasında yakın bir bağ, yani tatil ile Kantara Kalesi arasında. Genel turizm gelişiminin ikinci aşamasında, dağlarla bağlantılı büyük bir tatil tesisi kurulmalıdır. İkinci koy (maden suyu kaynakları) Dağlık Yol projesi ile birlikte halk plajı olarak geliştirilmelidir.
Bölgesel Kalkınma ve Sahil Yolu
Girne’nin bir ucundan diğerine kadar dağlar ve deniz arasındaki köy ve ekili alanlar korunmalıdır. Karakterlerini korumak çok önemlidir.
Köyler özel koruyucu önlemler (özellikle: Kayalar (Orga), Lapta (Lapithos), Alsancak (Karava), Edremit (Trimithi), Ozanköy (Kazafana), Belapais (Bellapais) ve Tatlısu (Akanthou)) altında olacaktır. Bu köylerin düzeni ve mimarisindeki pitoresk unsurlar korunmalıdır. Bir veya iki köy, bütün olarak korunmayı hak edebilir. Bazı durumlarda kalkınmayı yönlendirmek ve rasyonelleştirmek için Kırsal Planlara ihtiyaç olacaktır. Turist kabul merkezlerine, gelişmiş köy meydanına, bir restorana, çeşitli mağazalara ve el sanatları dükkanlarına ve turist konaklama bürosuyla gruplaşmaya izin verebilirler.
Deniz ve dağ arasındaki bütün bölge, KORUMALI BİR BÖLGE olarak düşünülmelidir; Özellikle Kaplıca ve Kormacit Burnu sahili doğal haliyle korunmalıdır. Dağ tarafındaki deniz kenarındaki sahil yolu, piknik ve yüzme noktalarına erişim sağlayacaktır.
Bu raporda, tamamen el değmemiş bir alana dikilecek tamamen yeni bir turistik tesis için bir çalışma ya da bunun için özet bir taslak sunmak mümkün değildi. Devam eden açıklamalar (ve çizimler) gerçekleştirilecek çalışmaların bir göstergesi olarak tasarlanmıştır.
Alagadi’de planlanacak ve 3 bin yatak kapasitesine sahip olacak bir tatil köyünün sayısız ön aşaması olacaktır:
- Kıbrıs’taki ve yurtdışındaki piyasanın; finansal planı da kapsayacak şekilde detaylı bir planının oluşturulması ve gerekli tüm temel unsurları karşılayacak şekilde aşamaların zamanlandırılmasının çalışılması
- Sitenin bölgesel komşu merkezlerle ilişkisinin belirlenmesi için bölgesel analitik çalışmanın yapılması (yollar, limanlar, ekipmanların çeşitli unsurları, toplu taşıma, su ve elektrik kaynakları, kanalizasyon vs.)
- Sitenin genel bir çalışması (jeoloji, engebeler, sahil, deniz yatağı, oryantasyon, gün ışığı, hakim rüzgarlar, bitki örtüsü, mülkiyet, tasarruf, sakıncalar vs.)
- 1:2000 ölçekli, site için çeşitli alanları tanımlayan “kapsamlı gelişim planının” formülasyonu (yerleşim, alışveriş, sahil, sporlar, yeşil alanlar, park yeri, korunan alanlar vs.) ve giriş yolları
- Sitenin sahip olacağı özelliklere göre , 1:500 ölçekte, inşa alanlarının parsellenmesinin hatasız şekilde sınırlandırılması için formülasyon,
- Trafik sisteminin formülasyonu; su, elektrik, telefon kaynağı ve kanalizasyon sistemi vs.
- Kentsel ve mimari regülasyonların formülasyonu vs. vs.
- Sınırlı kapsamdaki yerleşim alanlarının iyi bir şekilde birbirine bağlanması
- Plaja bakan plato kenarında geniş bir yaya gezinti yolunun yanı sıra rekreasyon (dinlenme) ve spor tesislerinin organizasyonu; küçük bir alışveriş merkezinin yerleşimi, büyük kamusal bir plaj ve küçük bir eğlence limanı
- Tali yollar, meydanlar ve yayalar için ayrılmış yollar ağından tamamen ayrı kurulacak besleyici yollar ağı
- Spor için ayrılmış alanların teçhizatı (yüzme havuzu, çeşitli bölgeler ve kortlar, okullar, vestiyerler, kabinler, vs.) ve el değmemiş alanların yürüyüş için korunması vs.
Tatildeki insanlar ne arar:
- Sakinlik ve sessizlik, rahatlama,
- Alışveriş tesislerinin yakınlığı, dinlenme tesisleri,
- Korunaklı spor alanları ve dinlenme terasları
Koordineli gelişme ile neler başarılır:
- Programın tüm unsurlarının tamamiyle entegresi
- Manzaraların öngörülmüş planlarla korunması
- Sitenin görkemi ve kumsalının homojenitesinin korunması
- Vestiyer ve kabinlerin sahil etrafında etkin organizasyonu
- Geniş korunan alanlarda büyük kamusal park alanlarında insanların rahatlıkla dinleneceği rahat bir atmosfer
Varoş alanlarda hoş olmayan neler var:
- Gürültü ve sıkıntı, trafikte tehlike
- Alışveriş ve boş zaman faaliyet merkezlerinin dağınıklığı
- Gölgesiz (ya da ruhsuz) sokaklar, atık alanlar
Planlama yapılmazsa 62 millik Girne sahil şeridini bekleyen tehlikeler neler? “Cyprus Study of Tourist Development”in 1962 öngörü ve uyarılarının devamı yarın Havadis’te…
İngilizceden Çeviren: Yunus DİLER
