Eski surlar içi kentlerin en göze değen görsel unsurlarından biri de kapılarıdır.
O kapılar ki kimisi yüzyılı aşkındır durmaktadır…
…
Ahşap kapılar…
…
Bahsettiğimiz kapılar evlerin sokak kapılarıdır.
Ki hemen hepsi de yola bakar, bulundukları sokağa açılırlar…
…
Bir kapının sokağa açılması ne anlam ifade eder?
Lefkoşa ve Mağusa surlariçindeki bütün evlerin sokak kapıları böyledir.
Sokağa açılır kapılar.
Nice hayatların gelip geçtiği o sokaklar kapılarla, kapılar da sokaklarla bütünleşmişti.
Bu, o sokakların güven ve huzur içinde bir hayatın olduğunu gösterse gerek.
Hiçbir sokak kapısının sokaktan korkmadığı hayatlardı onlar.
Bu yüzden o kapılara kilit üstüne kilit vurulmazdı…
…
Kimi kapıların çalma kolu el şeklindeydi ve bir “Arap eli” yuvarlak bir top tutar ve kapı bu şekilde çalınırdı.
Bu “Arap eli” tanımı Çetin Altan’ın yazılarında geçer.
Kıbrıs’ta da kullanılır mıydı bilmiyoruz.
Aynı eller Kıbrıs’taki kimi eski kapıların üzerinde de vardı.
Kapıdan sonra eve giriş bir avlu veya sündürmeye benzer bir açıklıkla belirli bir mesafedeyse “Arap eli” ni iyice vurmak gerekiyordu ki kapıya birinin geldiği işitilebilsin.
Ev hanaylı bir ev ise, ev sahibi başını hanaydan uzatır gelenin kim olduğuna bakardı çünkü “Arap eli” çın çın öterdi…
…
Zaten adı sokak kapısı.
Adımınızı atar atmaz sokaktaydınız.
Şimdi de sokakla bütünleşen sokak kapıları yok değildir.
Var ama o eski kapılar gibi değildir.
“Arap eli” ne rastlamak ise mümkün değildir.
Genellikle hırsız elleri daha çoktur ve kilit kilit üstünedir şimdiki kapılar!
…
Nedense eskiden adetti, ev, yapıcı ustalarının elinden çıkıp kullanılır hale geldiğinde, kapının bir köşesine tarih yazılırdı.
Bu alışkanlık terk edilmeseydi keşke.
Yine herkes evine, evin yapılış tarihini yazmış olsa…
…
Çok daha eskiden Lüzinyan ve Venedik soylularının kendi ailelerine ait armaları vardı.
Onlar da kaldıkları köşk, saray veya evlerinin dış cephe duvarlarının bir köşesine bu armaları yerleştirirlerdi.
Bu armalardan bazı örnekler günümüze kadar uzanmış ve kondurulduğu yerde durmaktadırlar…
…
Tarihlerden ve armalardan anlaşılan, insanların bilmeyerek de olsa tarih yazmalarıydı.
Bir sokaktan geçerken 1912 yılına ait bir eve rastladığınızda, ister istemez zamana yolculuk yapar insan.
Geçmişle günümüz arasında dolanır durur.
O kapı, o sakakta aynı şekilde durur ve içinizden uzanıp “Arap eli” ni çalmak gelir…
