2015 Yılından beri yenilenmeyen enflasyon sepetini yenileyebilmek için AB ile 3 yıl önce başlatılan Hane Halkı Tüketim Harcamaları Anketi çalışmaları hangi aşamadadır bilmiyoruz.
Yeni dünya düzeninde ve yeni tüketim harcamaları alışkanlığında K.K.T.C’de karşımıza çıkan enflasyonun doğruyu yansıttığını söylememiz mümkün değildir. Bu gün itibariyle ülkemizde ortaya çıkan genel fiyat düzeyi aynı zamanda hane halkı tarafından hissedilen tüketici fiyatlardır ve bu pahalılık resmi sonuçlara yansıtılmamaktadır. Bundan dolayı da gerek piyasadaki mal ve hizmetlerin fiyatlanmasında gerekse diğer değerlemelerde doğru rasyonel rakamlar ortaya çıkmamakta herkes kendi enflasyonunu yaptığı işe yansıtmaktadır. Bu ise bir karmaşayı ve düzensizliği ortaya çıkarmakta otorite boşluğu meydana gelmektedir.
Siyasi iktidar tarafından yapılan çalışma 2022 yılında sonuçlanacak diye belirtiliyordu. Halen bir sonuç almış değiliz.
Yapılan anket sonuçlarına göre enflasyon sepeti enflasyonu düşürebilir veya yükseltebilir. Uzun süredir yenilenmeyen enflasyon sepetinde gıda ve alkolsüz içeceklerin ağırlıklı payı % 18,54’dür. Bu ağırlık payı 2015 yılından kalma olup ilgili yıldan günümüze değişimi hesaplamak bile güç. Kaldı ki bizim ülkemizde hane halkını en çok etkileyen faktör olup bu faktörün enflasyon belirlemesinde etkisinin diğer tüm gruplardan önemi daha büyüktür. Sepette gıdanın payının yükselme olasılığı çok yüksektir. Çünkü hane halkı geliri düşmüştür. Bunun yanında eğlencenin ve konutun payının da artma olasılığı yüksek. Bu durum gelir grupları harcamalarının farklılığından dolayı maaş ve geliri enflasyona endeksli olanlara fayda sağlayacaktır eğer doğru hesaplanırsa.
Enflasyon sepetinde ki değişiklik “Hane Halkı Tüketim Harcamaları’na” göre. Mevcut sepete oranla farkların oluşma olasılığı yüksek. 2015 de eğer anket doğru yapılmışsa enflasyon sepetinde farklar oluşacak ve ayar yapılacak.
TÜFE (Tüketici Fiyatları Endeksi) ne tüketiliyorsa, onun fiyat düzeyi ölçülmeli. Bunun için göstergemiz Hane Halkı Tüketim Harcamalarıdır. Şuan da konut, ulaştırma ve eğlence de artış olma olasılığı yüksek. Gıda ve Alkolsüz içeceklerin payı % 25’lere yükselebilir. Bu bir ayar olacak. Sağlığın payı ise %15 civarında yükselecektir.
Tüketime uygun bir sonuç ortaya çıkmalı. Bu enflasyonu düşürecek veya yükseltecek. Hane halkı geliri arttıkça gıda grubunun enflasyon sepetinde ki ağırlığı azalır. Gelişmiş toplumlarda gıda grubunun enflasyon sepetindeki payı %10’dur.
Gıda dışında bizde büyük ayarın eğitim, sağlık, konut ve ulaştırmada yapılması gerekecek. Bahsettiğim grupların son beş yılda fiyat artışları döviz fiyat artışlarının üzerinde (dövize endeksli olduğu için dövizle mukayese ediyorum). Fakat aynı artış enflasyona yansımamış.
Şunu da göz ardı etmememiz gerek. Kıbrıs sorununda olası bir siyasal değişiklik yukarıda bahsettiğim konut ve sağlık konusunda fiyatların tekrar değişmesini sağlayacak. Bu yükselir veya düşer, enflasyon da ona göre yükselecek veya düşecek. Bu açıdan bu grupların enflasyon sepeti içinde ki payları çok önemli. Gıda grubunun fiyatı bir türlü düşürülemiyor. Bunun enflasyon sepetinde payı düşük olursa fiyatı düşebilecek olan grupların payı artarsa enflasyon daha gerçekçi ölçülür.
Çünkü fiyatı düşürülemeyen grubun zaten her ölçümde sepetin içinde payı mevcuttur ve fiyatı düşmediği için enflasyon ona göre şekillenir. Bu güne kadar ölçülen enflasyon maalesef mevcut enflasyon sepetine göre çok da gerçekçi değildi. Yıllarca enflasyon düşük ölçüldü. Yapılacak ayarlarla, gıda fiyatlarında ki yüksek oynaklık enflasyonu daha az etkiler. Enflasyonda istikrar sağlanır. Daha gerçekçi olur.
Tabi ki KKTC’de yüksek gelir düzeyine sahip olan harcama grupları ile düşük gelir düzeyine sahip olan harcama gruplarının tüketim sepetleri oldukça farklı.
Bu iki grubun ulaştırma, konut ve gıda harcamalarında uçurum var. Oluşacak olan yeni enflasyon sepetiyle yapılacak olan ölçümde enflasyon yükselecekse gelir grupları arasında ki harcamaların farklılığından dolayı enflasyona bağlı geliri olanların gelirlerinde artış olacak. Buda çok doğal bir sonuçtur.
