Ekonomi politikası bazen bağımsız bazen ise bir bütün olarak iki ana alt başlıktan oluşur.
1) Maliye politikası 2) Para politikası
Maliye Politikası
1)Vergi 2)Kamu Harcamaları 3)Borçlanma 4)Teşvik ve 5)Ticaret politikalarıdır.
Para Politikası
1)Faiz 2)Karşılıklar 3)Milli paranın değeri 4)Enflasyon 5)Fiyat seviyeleri politikalarıdır.
Dünya’da 1960-1970 yılları arası maliye politikası ile ekonomi politikası birlikte yürütülüyordu. Merkez Bankaları bağımsız değildi. Merkez Bankaları politikaları siyasi erkin elindeydi.
Aynı zamanda para politikası, ekonomik büyüme, enflasyonla mücadele, cari açık gibi ekonomik politikalar hepsi maliye politikasının içinde yürütülüyordu. Tıpkı bir süre bizde olduğu gibi. Maliye ve ekonomi aynı bakanlığa bağlı iki politikada tek bakanlık tarafından yönetilirdi. Zaten KKTC’de ekonomi politikasının temel unsurlarından biri olan para politikası yoktur. Zaten olamaz da.
1980’li yıllar ve sonrasında dünyada merkez bankaları para politikası üzerinde yoğunlaşmaya başladı ve bu süre içerisinde maliye ve para politikaları birbirinden ayrıştı. Bu süreç 2000’li yıllara kadar sürdü. Bu süreç boyunca para politikası fiyat istikrarını sağlayan bir gelişme olarak görüldü. Bu gelişmede milli paranın değeri öne çıkarak kur politikası gündeme geldi ve dalgalı kur politikası ön plana çıktı.
Geçtiğimiz son 5-10 yılda para politikasının alt politikaları da karşımıza çıkarak birden çok faiz politikası, karşılıklar politikası, finansal istikrar politikası gibi ekonomik politikalar para politikasının görevi oldu.
Para politikası finansal istikrarı sağlamak amacıyla kullanıldığında Merkez Bankalarına yeni görevler verilmiş oluyor. Örneğin kredi sınırlandırma yöntemi gibi. Finansal istikrarı sağlamaya yönelik makro ihtiyati önlemler para politikası araçlarıdır.
Gelin hep beraber ekonomi politikasının alt görevlerine bakalım.
PARA POLİTİKASI MALİYE POLİTİKASI
Kredi üst limit belirleme Vergi politikası
Faiz üst limiti belirleme Kamu borçlanma politikası
Likidite politikası Kamu harcama politikası
Faiz politikası Ticaret politikası
Karşılıklar politikası Ekonomik alanlar destekleme
Fiyat politikası Teşvik politikaları
Sermaye hareketlerinin serbestliğiyle küreselleşme sistemleri de değiştirdi. Değişen sistemle etkin politika uygulamaları da gündeme geldi. 1929 yılında çıkan krizde var olan sistem boşluklarını maliye politikaları doldurmuştu. Neydi bunlar? Genişletici maliye politikaları. 2008 küresel krizinde de Merkez Bankaları ve para politikası yaklaşımları yaraları saran merhemler oldu. Yani artık sıkıntıların aşılmasında krizlerin atlatılmasında geçmişte olduğu gibi maliye politikaları değil para politikaları etkin oluyor. Yani anahtar para politikalarında.
Bunları yazdıktan ve Dünya’dan da bazı örnekler verdikten sonra ülkemiz KKTC’ye bakalım. Bu makalenin başında belirttiğim ekonomi politikalarının alt politikası olan para politikası KKTC’de var mı? Hayır. Para politikasının alt görevleri var mı? Hayır. Yani biz KKTC olarak 1970’lerin öncesindeyiz. Sadece maliye politikalarıyla hem maliyeyi hem de ekonomiyi yönetmeye çalışıyoruz. O zaman Ekonomi Bakanlığına gerek var mı? Bence yok. Ekonomi ve maliye bakanlığı birleşmeli.
Yani 1990’lı yıllara geri dönülmeli. O zaman ekonomi ve maliye aynı bakanlıktı ve daha etkin politikalar olduğunu hepimiz hatırlıyoruz. Zaten kendi para politikası olmayan likidite kontrolü olmayan, faiz alt ve üst limit belirleyemeyen, kredi tavanı belirleyemeyen bir ülkenin ekonomi politikaları olabilir mi?