DAÜ İç Mimarlık eğitiminde tarihi binaların yaşatılması için senaryolar - Havadis Gazetesi | Kıbrıs Haber
Cuma, Mart 29, 2024
Poli

DAÜ İç Mimarlık eğitiminde tarihi binaların yaşatılması için senaryolar

otello
Özlem Olgaç Türker
Doç. Dr. Özlem Olgaç Türker
Doğu Akdeniz Üniversitesi

Kıbrıs’ta kültürel çok katmanlılık – Mağusa Suriçi

Coğrafik konumu nedeniyle birçok medeniyetin ilgi odağı olan Kıbrıs adası, bu nedenle birçok kültürün, tarihsel katmanın ve bunların yansıması olarak farklı mimari yaklaşımların / üslupların merkezi olmuştur. Global Heritage Fund tarafından ‘Tehlike Altındaki Dünya Kültür Mirası’ olarak nitelendirilen Mağusa Sur-İçi (1), bu kültürel çok katmanlılığı en çarpıcı biçimde yansıtan kentlerimizdendir. Lüzinyan Dönemiyle başlayan ve Venedik Dönemi’nde güçlendirilen tarihi sur duvarlarının çevrelediği kentte, farklı yapı türlerinden birçok mimari eser bulunmaktadır. Bu yapıları gelecek nesillere aktarmak için korumak ve yaşatmak büyük önem taşımaktadır.

Kültürel Miras’a AB desteği

Kıbrıs’ta çift toplumlu bir kurul olan ‘Kültürel Miras Teknik Komitesi’ (TCCH) (2), Avrupa Birliği’nden maddi destek alarak çeşitli düzeylerde onarım çalışmaları yapılabilecek kültürel miras yapılarını belirlemektedir. UNDP-PFF tarafından yönetilen ‘Kıbrıs için anıtsal öneme sahip olan kültür mirasının desteklenmesi projesi’ kapsamında, Ada’nın ortak kültür mirasına yönelik koruma uygulamaları sayesinde, barış ve güven ortamı sağlanarak, toplumları yakınlaştırma sürecine katkı konması amaçlanmaktadır.  Bu bağlamda Ada’daki eserler, önem sırasına göre ele alınmakta, bir kısmı yaşama katılmış; bir kısmında çalışmalar şu anda sürmekte; diğerleri ise gelecekte yapılacak onarım çalışmaları için planlanmaktadır.


Bu yapıların farklı amaçlarla  kullanılabilmelerine olanak tanıyacak esneklikte kurgulanan projeler, bu yapıların daha sonraki bütüncül restorasyon çalışmalarına kadar daha fazla yıpranmasını durdurmak amacıyla strüktürel sağlamlaştırma, güvenli ziyaretçi erişimini sağlayacak temel kriterleri sağlama, binadan nemi uzaklaştırmaya yönelik çözümler vb. çalışmaları kapsamaktadır.

Çağdaş koruma kuramına göre,  kültürel miras değeri olan anıtsal binaların yaşatılması için uygun fonksiyon verilerek kullanılması gerekir. Daha sonraki aşamada bu yapıların yaşamasına yönelik uygun işlevlerin verilebilmesi için şimdiden çalışmalara başlanmalıdır. Restore edilse bile doğru işlev verilmediğinde yaşatılamayan, bakım onarımı yapılamadığından yeniden yıpranmaya mahkum olan  birçok örnek bulunmaktadır. Verilecek yeni işlev, yapının tarihi ve mimari geçmişini yansıtan, miras değerlerini sürdürmesine olanak sağlayan ve aynı zamanda güncel gereksinimlere yanıt veren bir fonksiyon olmalıdır.

Anıtsal değere sahip bu yapıların yeniden işlevlendirilmesine yönelik uygun fonksiyon belirlenebilmesi için mimari özelliklerinin analiz edilmesi yanında, geçirdiği tarihi evrelerin ve kültür miras değerlerinin detaylı incelenmesi gerekir. Kültürel miras değeri olan bir yapı, tarihsel, sembolik, manevi, mimari, sanatsal, estetik, ekolojik, ekonomik, fonksiyonel, sosyal, politik ve etnik, duygusal, arkeolojik, eğitimsel, evrensel değerler yanında eskilik, nadirlik, dokümantasyon (belge), kimlik, kentsel peyzaj değeri gibi değerlerin bazılarını veya tümünü taşıyabilir. Yapı, bu değerlerden ne kadar fazlasını taşırsa önemi o kadar artmaktadır.

Tarihi bina işlevlendirmenin toplum, kültür ve çevre açısından birçok avantajı vardır. Başarılı bir yeniden işlevlendirme, ancak paydaşların etkin katılımıyla gerçekleşebilir. Kültür turizmi senaryolarıyla gelişmesi öngörülen Ada’nın sürdürülebilir gelişimi için merkezi ve yerel yönetimler, koruma uzmanları,  yanında, yerel ve yerli halk ve onların temsilcileri olan sivil toplum örgütleri, eğitimsel turistler yani öğrenciler, kültürel turistler, tur operatörleri, yatırımcılar ve malsahipleri de paydaşlar arasındadır. Bu bağlamda, uygun fonksiyon seçenekleri ortaya konarken tüm paydaşların etkin katılımı sağlanmalıdır.

Kültürel mirasın yaşatılmasında Kültür turizminin önemi

Bir destinasyondaki kültürün, anıtların ve tarihi sit alanlarının ziyaret edenlere tanıtımını amaçlayan kültür turizmi, insanların, diğer kültürlerin gelenek-göreneklerinin, ve kültürün yansıması olan fiziksel çevrelerin deneyimlenmesine olanak tanımaktadır. Kültür turizmi ayrıca, turistlere bir bölgenin geçmişten süregelmiş arkeolojik, kültürel, mimari ve tarihi önemini keşfetme şansı vermektedir. Somut kültür mirasını oluşturan sit alanları, mimari miras gibi sabilt veya hareketli anıtsal eserler yanında soyut kültür mirasını (3) oluşturan, atadan toruna geçen sözel gelenekler, müzik ve dans gibi gösteri sanatları, sosyal deneyimler, ritüeller, festival etkinlikleri,doğa ve evrene dair bilgi ve deneyimler, geleneksel el-sanatları, zanaatlar ve  yemek kültürünü üretmeye yönelik bilgi ve beceriler gibi konuların deneyimlenmesi kültür turizminin ilgi alanları arasındadır.

Kültür mirası, kültür turizmine yönelik çekim noktası olarak kullanılabilmektedir. Turizm ise tarihi dokunun korunması için potansiyel bir araç olabilmektedir. Başarılı turizm gelişim örneklerinin birçoğunda, politik ve ticari aktivitelerin tarihi yerleri, koruma ve canlandırma, yenileme amaçlı kullanıldığı görülmektedir.

Şüphesiz, turizmin ekonomik, sosyal ve çevresel konularda hem olumlu hem de olumsuz etkileri olabilmektedir. Kültürel miras, turizm çekim aracı olarak kullanılabilir. Ancak bu çekim aracı turizm taşıma kapasitesi gözetilmeden atılacak adımlar, turizm çekim noktalarında geri dönülemez bozulmalara yol açabilmektedir.

DAÜ-İç Mimarlık Bölümü’nün katkısı

DAÜ – İç Mimarlık Bölümü’nde, öncelikle kampüsün bulunduğu kent olan Mağusa’da ve Kuzey Kıbrıs’ın diğer birçok kentsel ve kırsal alanında, fikirsel anlamda çalışmalar yürütülmektedir. Aynı zamanda yerel yönetimlerle işbirliği halinde uygulama projeleri üretilmektedir.

 

Bu bağlamda, Mağusa Sur-İçi’ni canlandırmak için kültür turizminin kente enjekte edildiği senaryolar çerçevesinde farklı düzeylerde çalışmalar sürdürülmektedir.

Mağusa tarihi Sur-İçi’nde anıtsal öneme sahip birçok yapı arasından, geçen yıl onarım çalışmaları tamamlanan Otello Kalesi yanında, çalışmalar süren Çifte Mazgallar olarak bilinen Martinengo Burcu ve Akkule olarak bilinen Ravelin Burcu’nun geleceğine ışık tutmak amacıyla farklı düzlemlerde fikirler üretilmektedir. Yakın zamanda, bu üç anıt binanın yeniden işlevlendirilmesinde uygun fonksiyonların belirlenebilmesi üzerine Doç. Dr. Özlem Olgaç Türker danışmanlığında bir yüksek lisans tezi tamamlanmıştır. İçinde bulunduğumuz dönemde ise yine lisansüstü öğrencilerine yönelik olarak, Doç. Dr. Özlem Olgaç Türker tarafından yürütülen INAR 524 ‘Çağdaş Koruma ve Yenileme’ dersinde, çağdaş koruma kuramı çerçevesinde dünyadan başarılı örnekler irdelenerek, Mağusa Sur-İçi’nde UNDP-PFF koordinasyonunda  onarım çalışmaları tamamlanmış veya süren yapılar yerinde incelenip, Martinengo Burcu için geleceğe yönelik yeniden kullanım senaryoları ve fikirsel projeler geliştirilmektedir.

Ayrıca altıncı dönem lisans öğrencileri, yine Martinengo Burcu için ‘sosyal bir öğrenme ortamı’ temasıyla içmimarlık projeleri geliştirmektedirler.  Türkçe İç Mimarlık Bölümü’nde ITAS 302 ‘İç Mimarlık Tasarım Stüdyosu IV’ kapsamında, Doç. Dr. Özlem Olgaç Türker, Y.Doç. Dr. Münevver Özgür Özersay ve Araş. Gör. Javad Khodoparast tarafından yürütülen proje; İngilizce İç mimarlık Bölümü’nde INAR 392 kapsamında, Öğr. Gör. Seyit Ermiyagil, Öğr. Gör. Constantinos Economidis ile Araş. Gör. Tala Moghaddam tarafından ele alınmaktadır. Tematik kütüphane, sergi salonu, konser alanı gibi konuları, ana fonksiyon veya yan fonksiyon olarak ele alan öğrenciler, iç mekan tasarımlarını, hediyelik eşya, kafe gibi ek kullanımlarla ana fonksiyona destek verecek şekilde tasarlamaktadırlar.

Doç. Dr. Özlem Olgaç Türker ve Y.Doç.Dr. Hacer Başarır Dindiç  tarafından yürütülen INAR 206 ve ITAS 206 Röleve ve Yenileme derslerinde ise çağdaş koruma kuramı hakkında bilinçlendirme hedeflenmekte ve tarihi binaların röleve çizimleri yaptırılmaktadır.

DAÜ İç Mimarlık Bölümü’nün hedeflerinden bir tanesi de, tarihi öneme sahip bu yapıların farklı düzeylerde ele alınarak, kültür mirasının kültür turizmi çerçevesinde taşıdığı yüksek potansiyele dikkat çekmek ve yeniden işlevlendirilme kararlarına mütevazice ilham oluşturmaktır.

Kültür mirasının gelecek nesillere sağlıklı bir biçimde taşınabilmesi dileğiyle…

 

Doç. Dr. Özlem Olgaç Türker

Doğu Akdeniz Üniversitesi

Mimarlık Fakültesi

İç Mimarlık Bölümü öğretim üyesi

DAÜ-DAKMAR Yönetim Kurulu üyesi

 

 

(1)           https://globalheritagefund.org/index.php/ghf_resources/endangered-site-famagusta-walled-city-cyprus/

(2)           https://www.cy.undp.org/content/cyprus/en/home/library/partnershipforthefuture/the-technical-committee-on-cultural-heritage–2015-.html

(3)           https://ich.unesco.org/en/what-is-intangible-heritage-00003

 

 

Tepki göster
Bayıldım
0
Bayıldım
Huzurlu
0
Huzurlu
Hahaha
0
Hahaha
Üzüldüm
0
Üzüldüm
Hayran Kaldım
0
Hayran Kaldım
Facia
0
Facia
Web tasarım ve geliştirme : Baba Bilgisayar