Irak’ı sahip olduğu zengin petrol kuyuları sayesinde büyük oranda besleyen güneydeki Basra vilayeti, stratejik konumu nedeniyle ülkede 1980 yılından bu yana meydana gelen savaşlar, iç çatışmalar ve krizlerden en çok payını alan yerler arasında.
İdris Okuducu – AA
Basra, son 40 yılda İran savaşı, Saddam Hüseyin’in Kuveyt’i işgaliyle Körfez harbi, akabinde kanla bastırılan Şii ayaklanması, 2003’teki ABD işgali ve İngiliz askeri varlığı kaynaklı çatışmalarda on binlerce kayıp verdi. Yer altı kaynaklarıyla deyim yerindeyse Irak’ı besleyen Basralılar, İran harbinden bu yana âdeta gün yüzü görmedi.
Irak’ın denize açılan tek kapısı, ülkenin can damarları Fırat ve Dicle’nin birleştiği Şattu’l Arab’ın geçtiği yerde kurulan Basraşehri, faal 10 petrol kuyusu, limanı ve stratejik konumuna rağmen bir türlü refaha ulaşamadı.
Şehrin adı bugünlerde elektrik kesintisi ve işsizlik sorunu nedeniyle patlak veren gösterilerle anılıyor. Vilayet sakinleri, hava sıcaklıklarının yüksek olduğu bu dönemde 2003’ten beri çözüleceği vadedilen elektrik kesintisi sorunundan oldukça muzdarip ve birçok temel hizmetten mahrum. Basra, Musenna, Zikar, Meysan ve Necef’ten kısa bir süre sonra, 14 Temmuz’da gösteriler başkent Bağdat’a sıçradı. Irak güvenlik güçlerinin 2’nci haftasına giren gösterilere müdahalesi sonucu şu ana kadar 6 kişi hayatını kaybetti, yüzlerce kişi yaralandı.
Kent, üç ülkeye sınır ve denize kıyısı olan tek vilayet konumunda
Irak’ın en güneyinde yer alıp Bağdat, Musul’dan sonra nüfus oranına göre 3’üncü büyük vilayet kabul edilen Basra’nın doğusunda İran, güneyinde Kuveyt ve güneybatısında Suudi Arabistan yer alıyor. Vilayetin kuzeyinde, ülkeye hayat veren Dicle ve Fırat nehirlerinin birleşim noktası kabul edilen Kurna ilçesindeki Şattu’l Arab mevcut.
Basra’nın kuzeyindeki Meydan ve Kurna ilçelerinin bulunduğu bölge tarihi bataklıklara sahip. Bataklıklar, komşu Zikar ve Meysan vilayet sınırlarına kadar uzanıyor.
Kent, üç ülkeye sınır ve denize kıyısı olan tek vilayet konumunda. Deniz yoluyla ithalat ve ihracat kentteki Umm Kasr limanı üzerinden gerçekleştiriliyor.
Resmi olmayan rakamlara göre Basra vilayetinde 3 buçuk milyon kişi yaşıyor.
Petrol kenti; Ebu Hasib, Meydan, Kurna, Zubeyr, Fav, Şattu’l Arab ve Basra adında 7 ilçeden oluşuyor.
Şii nüfusun yoğun yaşadığı kentlerden Basra’da, belli oranda Sünniler, çok az sayıda Hristiyan Keldani ve Asurilerle dini azınlık Sâbiler yaşıyor.
-Dünya Miras Listesindeki 4 bin yıllık bataklıklar
Vilayetin en dikkat çeken tarafı, 4 bin yıllık geçmişe sahip ve 2016 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi tarafından koruma altına alınan bataklıklar. Bataklık bölgede yaşamlarını sürdüren Şii Araplar, Arapça’da Batak Arapları almanına gelen “Arab el Ahvar” ya da ova sakini anlamındaki “Madan” olarak adlandırılıyor.
Irak’ın devrik lideri Saddam Hüseyin’e karşı, 1991 yılında başkaldırının patlak vermesinden sonra Madanlıların bir kısmı, bataklıkların kurutulması nedeniyle farklı bölgelere göç etmek zorunda kaldı.
Basra’daki zengin petrol kuyuları
Irak ekonomisinin yüzde 90’ı petrol gelirlerine dayanıyor. Irak Petrol Bakanlığının verilerine göre ülkenin petrol ihracatının en büyük yükünü, güneydeki petrol kuyuları çekiyor.
Ülkenin güneyinde en çok petrol kuyusu Basra’da. Bu vilayette faal olarak petrolün çıkarıldığı 10 kuyu mevcut. Kuyularda, ABD, Rusya, İngiltere menşeli büyük petrol şirketleri 2003 yılından sonra Bağdat ile imzalanan sözleşmelerle faaliyet gösteriyor.
ABD Kongre Kütüphanesi tarafından yayınlanan Irak petrolleri haritasına göre ülkeyi besleyen Basra’daki önemli kuyuların isimleri şöyle: Zubeyir, Siha, Nahır Bin Umar, Mecnun, Batı Kurna, Batı Kurna 2, Güney Rumeyla, Kuzey Rumeyla.
Araştırmalara göre Basra’daki 10 kuyudaki rezerv, yaklaşık 65 milyar varil ve bu rakam da Irak’ın tüm rezervinin yaklaşık yüzde 60’ına tekabül ediyor.
1980’deki İran-Irak savaşında ağır tahribat aldı
Basra, Irak’ın Eylül 1980’de, İran’ı işgal etmesiyle başlayan ve 8 yıl süren savaşın ağır faturasını ödeyen sınır vilayetleri arasında.
İran’a hem kara hem de denizden sınırlara sahip tek vilayet olması nedeniyle Basra, iki ülke arasında yaklaşık bir milyon insanın hayatını kaybettiği savaştan günümüze kadar süren ağır tahribatlar aldı.
İran’ın Hüremşehir ve Abadan ile Irak’ın Basra vilayetlerinde savaşta hayatını kaybeden yüzlerce askerin naaşı karşılıklı mübadele şeklinde ülkelerine gönderilmeye devam ediyor.
