Kıbrıs’ın en önemli ağacı: Ağaçların kralı zeytin - Havadis Gazetesi | Kıbrıs Haber
Cuma, Mart 29, 2024
Poli

Kıbrıs’ın en önemli ağacı: Ağaçların kralı zeytin

zeytin-ağacı
Hasan Karlıtaş
Hasan Karlıtaş

Zeytinler ne anlatır her çağda bir insana?

Fikret Demirağ


Geçtiğimiz sene, ülkemizin yaşayan en yaşlı ağaç örneklerinden olan Mağusa’daki, Anıt Cümbez Ağacımız için ülkemizi ziyaret eden ve DAÜ’de bir konferans veren, Ağaç Uzmanı Prof. Dr. Ünal Aşan, Kalkanlı Anıt Zeytin Ağaçları’nın, resmi kayıtlarda belirtildiği gibi 800 yıllık değil, en az 1500 yıllık olduklarını açıklamıştı.

Benim de sürekli olarak ziyaret ettiğim, Özel Çevre Koruma ve Natura 2000 kapsamındaki, anıt zeytin ağaçlarını, arkadaşlarımızla her ziyaret edişimizde, “Sevgi ve Saygı Çemberi” yaparak, zeytin ağaçlarına fazlasıyla hak ettikleri sadakati göstermeye çalışıyoruz…

Zeytin’in mucizeleri saymakla bitmez!

Ekonomik değeri ve günlük yaşamdaki yerinden dolayı, zeytin, tarih boyunca insanlar tarafından büyük ilgi görmüş ve birçok kültürde önemli bir rol oynamıştır. Akdeniz ekonomisinin gelişmesine de önemli katkılar sağlamıştır. Özellikle, zeytin tarımını yayan ve yağ üretim tekniklerini de geliştiren Roma İmparatorluğu’nun güçlenmesinde zeytinyağı ticaretinin etkisi büyük olmuştur. Zeytin ağacı; kutsallığın, bolluğun, adaletin, sağlığın, gururun, zaferin, refahın, bilgeliğin, aklın, ölümsüzlüğün, arınmanın ve yeniden doğuşun, kısaca insanlık için en önemli erdem ve değerlerin sembolüdür. Zeytin Ağacı barışın sembolüdür. Beslenmede, eczacılıkta ve güzellik iksiri olarak yaygın bir şekilde kullanılan zeytin ağacı, akıl ve zaferin, zeytin dalı barışın, zeytinyağı da saflık ve sadeliğin sembolü olmuştur. Zeytin dünya insanı için sadece önemli bir gıda maddesi değil, aynı zamanda sağlık ve güzellik iksiri ve ışık kaynağı olarak da kullanılmıştır. Aynı zamanda Akdeniz uygarlıklarında ticaretin temeli olmuştur. Yapraklarından yakılan tütsü’nün kem göze karşı iyi geldiği inancı, Kıbrıs’ta yaşayan bir inanıştır. Ülkemizde zengin tarihsel geçmişi ile kandillerde, yemeklerde, sabunculukta, şifa kaynağı olarak yaygın şekilde kullanmış olan zeytin ve zeytinyağı Anadolu’nun kültürel zenginlikleri arasında özel bir yere sahiptir.

Zeytin ağacının dünya üzerinde yetişen ve yetişmekte olan bütün ağaçların ilki olduğu söylenmektedir. Mısır, Yunan, Roma ve Anadolu medeniyetleri Zeytin ağacının nimetlerinden yararlanmıştır.

 KIBRIS’TA ZEYTİN’İN ÖNEMİ , ANIT ZEYTİN AĞAÇLARI VE ZEYTİN YAPRAĞI İLE TÜTÜNME GELENEĞİ

Ağaçların kralı Zeytin, yüzyıllardır değişik kültürlerden, farklı uygarlıklara ev sahipliği yapan ve Kıbrıs adasında yaşayan insanların, nesiller boyu devam ettirdiği vazgeçilmez alışkanlıklarının başında gelmektedir.

Zeytin ağacı, tarihin her aşamasında Akdeniz’de kurulan bütün uygarlıkların vazgeçilmez bir parçasını oluşturmuştur. Tipik bir Akdeniz bitkisi olan ve kökü tarih öncesine dayanan yabani zeytin ağacının yaşı, anayurdu ve zeytinin ilk kez nerede ehlileştirilerek kültür bitkisine dönüştürüldüğü hakkında tam bir görüş birliği yoktur. Zeytin yetiştiriciliğinin, ilk kez M.Ö. 4000 yıllarında Anadolu’da başladığı ve buradan Akdeniz’in diğer ülkelerine yayıldığı düşünülmektedir. Ekonomik değeri ve günlük yaşamdaki yerinden dolayı zeytin, tarih boyunca insanlar tarafından büyük ilgi görmüş ve birçok kültürde önemli bir rol oynamıştır. Akdeniz ekonomisinin gelişmesine de önemli katkılar sağlamıştır. Çakıstes (yeşil zeytin), ise Kıbrıs’ta hem kahvaltıların, hem de zeytinyağlı yemek sofralarının önemli bir parçasıdır. Henüz pişmemiş çiğ (yeşil) zeytinlerin toplanıp dövüldükten (kırıldıktan) sonra kendi suyunda bekletilmesi ile yapılır. Çakıstes, golyandro tohumları, kekik, limon, gannavuri (kenevir) zeytinyağı ve sarımsak eklenerek servis edilir. Hatif ekşimtrak tadı ile sağlık ve lezzet sunar. Zeytinli bulla, zeytinyağlı salata ve zeytinyağlı yemekler de Kıbrıs mutfağında önemli yere sahiptir. Zeytin yaprağı ile kem göze karşı tütsü yakmak önemli geleneklerimizden biridir.

tütünme

KALKANLI KÖYÜNDEKİ ‘ ANIT ZEYTİN AĞAÇLARI ‘

Eski adıyla Gabudi (Kaputi)) veya Kalokhorio, şimdiki adıyla Kalkanlı’da Zeytin ağacı’nın, M.S. 1200’lü yıllarda Lüzinyanlar tarafından ekilmeye başlandığı, M.S. 1500’lü yıllarda Venedikliler tarafından ekimlerinin devam ettiği bilinen bölgeye ‘Anıt Zeytin Ağaçları’ bölgesi ismi verilmiştir. Anıt Zeytin Ağaçlarının yer aldığı, Kalkanlı vadisinde yer alan, koruma altına alınmış, yaklaşık 2000 adet zeytin ağacı bulunmaktadır. Ağaçların, yaklaşık 400’ü, 500 yaş ve üzerindedir. Bölgedeki en yaşlı ağaçlar 800’lü yaşlardadır. Bölge NATURA 2000 adlı AB projesinin en önemli ayaklarından bir tanesidir. Diğer önemli özelliklerden biri de, bölgedeki 200 adet zeytin ağacının, Organik üretim yapılarak ICEA tarafından sertifikalandırılmasıdır. Aynı zamanda ilk yerli organik zeytinyağı 2006 yılında bu bölgeden çıkarılmıştır..

Ağaçların Kralı Zeytin

Adamızın en önemli ağacı olan ağaçların kralı zeytin, yüzyıllardır değişik kültürlerden, farklı uygarlıklara ev sahipliği yapan ve Kıbrıs adasında yaşayan insanların, nesiller boyu devam ettirdiği vazgeçilmez alışkanlıklarının başında geliyor…

Zeytin ağacı, tarihin her aşamasında, ekonomik değeri ve günlük yaşamdaki öneminden dolayı, Akdeniz’de kurulan bütün uygarlıkların vazgeçilmez bir parçasını olmayı başardı. Kıbrıs ta bundan, fazlasıyla nasibini aldı.

Zeytin ağacı; kutsallığın, bolluğun, adaletin, sağlığın, gururun, zaferin, refahın, bilgeliğin, aklın, ölümsüzlüğün, arınmanın ve yeniden doğuşun, kısaca insanlık için en önemli erdem ve değerlerin sembolüdür. Zeytin ağacı barışın sembolüdür. Zeytin ağacının dünya üzerinde yetişen ve yetişmekte olan bütün ağaçların ilki olduğu söylenmektedir. Mısır, Yunan, Roma ve Anadolu medeniyetleri Zeytin ağacının nimetlerinden yararlanmıştır…

Çakistez

Çakistez (yeşil zeytin), ise Kıbrıs’ta hem kahvaltıların, hem de yemek sofralarının en önemli parçalarından. Çakistez, henüz pişmemiş çiğ (yeşil) zeytinlerin toplanıp dövüldükten (kırıldıktan) sonra kendi suyunda bekletilmesi ile yapılıyor. Çakistez, golyandro tohumları, kekik, limon, gannavuri (kenevir) zeytinyağı ve sarımsak eklenerek servis ediliyor. Hatif ekşimtırak tadı ile çakistez, sağlık ve lezzet sunuyor. Zeytinli bulla (Zeytinli bitta), zeytinyağlı salata ve zeytinyağlı yemekler de Kıbrıs mutfağında önemli yere sahip. Zeytin, Kıbrıs’ı ve dolayısıyla Kıbrıs’ta yaşayanları tarihin her döneminde etkilemiştir. Kıbrıs Cumhuriyeti bayrağını tasarlayan, İsmet Vehit Güney, bakır renkli Kıbrıs haritasının altına, zeytin dalları motifini yerleştirerek, bayrağa daha derin anlamlar yüklemiştir. Ülkemizde hem zeytin hem de Çakistez adına festivaller yapılıyor.

çakıstez

Zeytin ağacının yaratılış mitolojisi

Zeytin ağacı yeryüzüne bir armağan olarak gönderilmiştir. Eski Yunan’da tanrıların başı Zeus, insanlığa en değerli ve en yararlı armağanı veren tanrı ya da tanrıçanın yeni kurulan şehrin hükümdarı olacağını ilan eder. Bunun üzerine deniz tanrısı Poseidon, barış ile bilgelik tanrıçası Athena, mücadeleye girişirler. Poseidon, üç dişli çatalını bir kayaya saplar ve insanları uzak yerlere götürecek, savaşlar kazanacak olan “atı” yaratır. Athena ise mızrağını yere saplayarak bir “ZEYTİN ağacına” dönüştürür. Şehir halkı bu zeytin ağacının büyük bir zenginlik, bolluk ve bereketin kaynağı olduğuna karar verir ve Athena’nın onuruna şehre “Atina” adı verilir. Yunan ve Roma mitolojisine göre, tanrılar ve yarı tanrılar zeytin ağacının altında doğarlarmış. Atina Olimpiyatlarında başarılı olan sporcuların başına, zaferin simgesi olarak, zeytin yaprağından hazırlanmış taçlar takılırdı.

ağaç

Kalkanlı köyündeki “anıt zeytin ağaçları”

Eski adıyla Gabudi (Kaputi)) veya Kalokhorio, şimdiki adıyla Kalkanlı’da zeytin ağacının, M.S. 1200’lü yıllarda Lüzinyanlar tarafından ekilmeye başlandığı, M.S. 1500’lü yıllarda Venedikliler tarafından ekimlerinin devam ettiği bilinen bölgeye “Anıt Zeytin Ağaçları” bölgesi ismi verilmiştir. Anıt zeytin ağaçlarının yer aldığı, Kalkanlı vadisinde yer alan, koruma altına alınmış, yaklaşık 2000 adet zeytin ağacı bulunuyor.. Ağaçların, yaklaşık 400’ü, 500 yaş ve üzerindedir. Bölgedeki en yaşlı ağaçlar 800 ve üzeri yaşlarda. Bölge NATURA 2000 adlı AB projesinin en önemli ayaklarından bir tanesidir. Diğer önemli özelliklerden biri de, bölgedeki 200 adet zeytin ağacının, Organik üretim yapılarak ICEA tarafından sertifikalandırılmasıdır. Aynı zamanda ilk yerli organik zeytinyağı 2006 yılında bu bölgeden çıkarılmıştır. Kalkanlı 218. Sulama Birliği adına Osman Kaş ve diğer duyarlı köylüler Kalkanlı Köyündeki anıt zeytin ağaçlarının korunması, bakımı ve turizme kazandırılması için çalışmalarını gönüllülük anlayışı ile yürütülüyor. Kalkanlı zeytin ağaçları bölgesinde yer alan, isimlendirilmiş zeytin ağaçları, Ayios Mendilos Kilise kalıntıları, Ayios Nicolaos kilise kalıntıları, değirmen taşı kalıntıları, eski mağara kalıntıları, çeşitli çiçek ve orkide türleri, 900 tonluk su havuzu ve doğal pınar suyu bölgenin diğer önemli tarihi ve doğal güzellikleri arasında yer alıyor.

Ekolojik, arkeolojik ve kültürel önemi olan, bu bölge yaşayan bir doğal miras niteliğindedir. Adamızın en önemli ağacı zeytin, her türlü sevgi ve saygıyı fazlasıyla hak ediyor…

Tepki göster
Bayıldım
0
Bayıldım
Huzurlu
0
Huzurlu
Hahaha
0
Hahaha
Üzüldüm
0
Üzüldüm
Hayran Kaldım
0
Hayran Kaldım
Facia
0
Facia
Web tasarım ve geliştirme : Baba Bilgisayar