Ülkedeki çoğu sorunların kayıt dışılıktan kaynaklandığı ve gittikçe korkunç boyutlara ulaşan bu durumun çok yönlü zararlı sonuçlarını yaşamaktayız. Kayıt dışılığın Devletin GSMH’dan payını alamaması ve vergi ve gelir kayıpları yanında çok ciddi gayrı yasallıkların ülkede yaygınlaşmasına neden olduğu ve çeşitli suçların artışını da tetiklediği açıktır.
Ülkemizde kayıt dışılığın maalesef ‘insan’ kayıt dışılığını da kapsayarak yıldan yıla en üst seviyelere çıkmış olması dolayısıyla bir devlet için en büyük tehlike olan bu sorunun, çözülmesi gereken konular arasında en öncelikli sıraya oturduğu kanaatindeyim.
Geçenlerde görsel yayın organlarından birinde Girne Muhtarlar Birliği Başkanı’nın Girne’deki kirada oturan üniversite öğrencilerinin 18bininden 3 bininin kira mukavelesinin olduğu, gerisinin olmadığı iddiası, kayıt dışılığın vahametini ortaya koyuyor ve her yönden ürkütücü bir iddiadır. Veya tespit desek daha doğru olur..
Bu durumda KKTC çapında 100bin öğrenciyi esas alırsak kira mukavelelerinin her yerde bu oranda olması halinde hizmetler için gelir arayan Hükümetin vergi kaybı açısından önemi bir yana, ondan çok daha vahim olanı bu çocukların ikamet adreslerinin bu vesile ile belli olmaması ve nerede ve nasıl yaşadıkları konusunda muhtarlıklar ve aynı zamanda Devlet yönetiminin haberinin olmamasıdır.
Kaldı ki bu sadece öğrenciler için değil. KKTC’ye çeşitli amaçlarla uzun süreli veya ‘turist’ olarak gelenlerin, izinli veya kaçak çalışanların veya işsiz olarak kaçak dolaşanların sayısının ve nerelerde yaşadıklarının, ne işlerle uğraştıklarının, gerektiğinde adresleri belli olmayınca takibata tabi olmaları halinde hangi adreste bulunulacağının belli olmaması önemli ve endişe verici bir boyutu gösteriyor.
Suç oranlarının bu kadar çok arttığı ülkede adresleri belli olmayan, kira mukaveleleri bulunmayan bu insanlar o zaman resmi dairelerde diğer işlemlerini nasıl halletmektedirler? Adı kira mukavelelerinde bulunmayan öğrencilerin ise diğer kayıt ve işlemleri nasıl yapılmakta ve takip edilebilmektedir? Gösterilen sahte adreslerle herhalde.
Dolayısıyla kontrolsüz bir şekilde artmakta olan nüfus karşısında ve çoğalmakta olan apartmanlar, siteler ve müstakil evler dahil olmak üzere her mahallede oturanların kimliklerinin ve ikamet adreslerinin kirada ise kira mukavelelerinin öncelikle mahalle Muhtarlıklarına kaydının mecburi hale getirileceği düzenlemelerin ve bu yönde yasal boşlukların acilen sağlanması şarttır. Çünkü çok ciddi bir sorundur..
Halkın huzur ve sükûnu ve Kamu düzeninin sağlanması için bu kayıtların tamam olması bir zarurettir. Apartmanlarda oturanların apartman Yöneticisi tarafından, sitelerde oturanların site Yöneticisi tarafından ve müstakil evlerde oturanların kayıtlarının Muhtarlıklara verilecek görev ve sorumluluklar çerçevesinde sorumlu yöneticiler ve kişilerle işbirliği yapma ve kayıtları güncelleme mecburiyeti getirilmesi, ayrıca bunların kayıtlarının değiştikçe tazelenmesini sağlayacak bir yasal düzenlemeye ihtiyaç olduğu görülmektedir.
Ülkede üniversiteler, Oteller, çeşitli türlü işyerleri çoğaldıkça ve buna göre nüfus ve istihdam ve ikamet sayısı süratle arttıkça Ülkede şartlar çok değişmekte değişen şartlara göre de yasal ve idari önlemlerin getirilmesi bir gereklilik olmaktadır. Maalesef bu süratli gelişmenin geçmiş Hükümetlerce hiçbir takibe tabi tutularak mevzuatların hiç paralel değişikliklerle geliştirilmediği ve bu güne kadar bu ihmallerin sonucunda, beklenmedik sayıda ve oranda suç oranlarının ve kayıt dışılığın her alanda genişleyerek artmasına neden olmuş ve ülkede tedirginlik yaratacak boyutlara geldiği izlenmektedir.
Önemli ölçüde her alanda istatistik eksikliğinin de çok gerilerden takibi, başka önemli bir sorundur.
Bu konuda eksik olan yeni yasal düzenlemelerden önce de mevcut yasalar ve ilgili kurumlar arasında istişareler çerçevesinde acilen bazı önlemler alınabilirdi ve halen de alınabilir. Öğrenciler için üniversiteler Muhtarlıklarla işbirliği yapabilir. İlgili Bakanlıklar ve YÖDAK koordinasyon yapabilir ve Öğrenci kaydı için üniversitelerin, kira mukavelesinin kopyasını alma şartıyla üniversiteye kaydını müteakip ilgili mahalle muhtarlıklarına bildirim veya muhtarların Üniversitelerden temin şartı getirilebilir. Yine ilgili Bakanlıklar ve makamlar kanalıyla bu birimlerle işbirliği sağlanarak uygulanacak şartlar öngörülebilir.
Kayıtlı işçilerde de işverene bu muameleyi yapma, ve ilgili muhtarlıklara ve ilgili makamlara bildirim şartıyla, çalışma izinleri verilebilir.. Turist olarak gelenlere de girişte adres sorularak teyit istenebilir. Bir çok ülkelerde turistlere bu şartlar uygulanır. Tabii ki bunu kolaylaştırmak için öncelikle e-devlet projesine de hız vermek gerekmektedir. Ancak İdari önlemlerle de yapılabilecek çok işler vardır.
Bir de durum böyle iken bazı işlemlerin yürütülmesinde de Muhtar kâğıdı istenmektedir.
Vergi Dairesi, İçişleri Bakanlığı için ikamet harcı tahsilatını yaparken kira mukavelesi istemektedir. Bir tek kira mukavelesi alan Vergi dairesidir. Ancak bu vesile ile büyük bir çoğunluğun da kira mukavelesi yapmadığı ortaya çıkıyor. Burada da önemli bir denetim eksikliği sözkonusudur. Vergi dairesinin de Vergi kaybını önlemek için denetim yapmasına ihtiyaç olduğu görülmektedir.
Bu gün muhtarlar, ‘kendi mahallelerinde oturanları bilmiyoruz’ derse kamu düzeni ve kayıt düzeninin sağlanmasında, görev alanı içindeki görevini yerine getirmede sorumlu olanlarda ve ülke asayişi için çok önemli bir sorun var demektir. Ve öncelikle muhtarlara bir miktar ödenek verilerek ve diğer ilgili makamlarla diyalog sağlattırılarak karşılıklı olarak kayıtların tamamlanması sağlanabilir. Yapılacak yöntemler çeşitli olabilir ancak yapılmasının zaruret olduğunu her gün yaşanan olaylardan görmekteyiz.
Her alanda bu güne kadar gelişen olaylar karşısında ülke ihtiyaçlarını yenilemeyen Yönetimlerin ihmaller zinciri bu konuda da ortaya çıkmakta ve ertelenmesi mümkün olamayacak önemli sakıncalar yaratmaktadır. Teknolojinin bu kadar ilerlediği bir dünyada biz halâ bunları yazar konuşuruz.
Türkiye’de e-devlet projesi ile resmi dairelerde ve hastanelerde tüm işlemler seri bir şekilde yapılmakta ve anında ilgili tüm birimlere ulaşmaktadır.. Muhtarlıklarda bölgede ikamet edenlerin her türlü mahalle kayıtları güncellenmektedir. Bir kimlik göstererek her türlü bilgileriniz orada görülmektedir. Seçmenler seçmen kartlarını dahi mahalle muhtarlıklarından almaktadır.
Bu da gösteriyor ki e-devlet projesi 1.ci Proje olmalıdır.
