Eğitim sistemi ve insanların kişilikleri arasında pozitif bir ilişki mevcut. Bir toplumda istenilen kişilik eğitim sistemi tarafından oluşturulmaktadır. İnformal ve formal eğitim toplumun genel kişiliğini oluşturur.
Kişilik insanın kendi kendini nasıl algıladığı ve diğer insanlara nasıl göründüğüdür. Kişilik psikolojik bir süreç. Kişiliği oluşturan çeşitli unsurlar var. Bunlar arasında tutum, yetenek, mizaç ve karakter de yer alır. Bu kavramların birleşimi kişiliği oluşturur.
Kişiliğin oluşumunda bu kavramlar değişik oranlarda bir araya gelmektedir. Kimisi daha fazla kimisi daha az kişilikte etkili olmakta, yani ön plana çıkmakta. Bu kavramların bazıları doğuştan geldiği için üzerinde etkili olunamıyor; mizaç gibi. Mizaç iç salgı bezlerinin kana boşalttıkları hormonların belirlediği bir kişilik özeliğidir. Bu yüzden insanların kişiliklerindeki mizaç eğitimle değiştirilemez.
Karakter, tutum ve yetenekse eğitimle değiştirilebilir. İstediğiniz biçime sokabilirsiniz. Sonuçta da insanların kişiliklerini belirlemek olası.
Karakter insanların ahlaki yanıdır. Hangi davranışın ahlaklı hangi davranışın ahlaksız olduğuna karar vermeyi içerir; etik değerlerdir. Yetenek üç ayaklı bir kişilik özeliğidir. Doğuştan getirilen bir bölüm, çevre ve yapılan çalışmalar (denemeler) birleşerek herhangi bir yeteneği ortaya çıkarır. Kimse doğuştan ressam değildir, uygun bir çevre ve yapılan denemelerin sonucunda resim yeteneği oluşur.
Tutumlar kısaca insanların eğilimleridir. Herhangi bir psikolojik objeye karşı eğilimdir. Psikolojik obje her şey olabilir: uğur sayılan bir kalem, herhangi bir araba markası, beyaz eşya markası, bir kültür, ırk, değer vb.
Karakter, yetenek ve tutumlar üzerinde yaşanılan toplumun çok büyük etkisi var. Hangi davranışların ahlaklı kabul edileceği toplum tarafından belirlenmektedir. Bireylerde hangi yetenekler istenildiği de. Hangi psikolojik objelere karşı olumlu, hangilerine karşı olumsuz tutum gösterileceğini de toplum belirlemektedir. Tüm bu belirlemelerin sonucunda da toplumdaki bireylerin ‘kişilikleri’ ortaya çıkmaktadır. Yani bir toplumdaki insanların kişilikleri toplumun isteklerine göre ortaya çıkmakta. Toplumun değer yargılarına göre kişilikler yaratılır.
Ne yazık ki bu konuda buralarda problemler var. Kişilikte yetenek, karakter ve mizaç toplum tarafından desteklenmemekte. Kıbrıslı Türk kişiliklerde bunlar desteklenmiyor, hep geri planda kalması için bir sosyal yapı oluşturuldu.
Kıbrıslı Türk kişiliğinde tutumlar ön plana çıkarılmakta, desteklenmektedir. Ancak o da olumlu değil olumsuz yönde. Doktora eğitimi almış bireyler bile kendilerine başarısız etiketlemesi yapmakta. Başarının ideal davranmakta olmadığı kanısındalar. Kendilerini hayatta başarısız olarak algılamaktalar. Hayata, mesleğe bakış açılarında hep ideal olduğu için, yaşamları boyunca doğrunun peşinden koşmuşlar. Ancak geldikleri noktayı “başarısız” olarak değerlendirmekteler.
İşin en ilginç tarafıysa işi oluruna bırakmak, yanlı davranmak, adam kayırmacaya uyum göstermiş olsalardı eğer, şu an çok daha iyi bir statüde olacakları yönünde kanıları mevcut.
Kıbrıs Türk kişiliklerinde tutumlar çok önemli hale getirildi. Yetenek, karakter ve mizaçlarsa bastırıldı. Neye karşı olumlu tutumunuz olduğuysa başat hale getirildi. Tutumlar da negatif yönde desteklendi. Haksızlık, adam kayırmaca, bile bile yanlış taraf tutma gibi tutumlara sahip olmak iyi bir sosyal stat, için koşul haline getirildi. Ve sonuçtaysa çarpık kişilikler yaratıldı. Eğitimli bireyler de doğru kişiliklerinden yakınmakta. Sosyal bir deprem olmadıkça Kıbrıslı Türk kişilikte hep problemler olacak.
