Birleşmiş Milletler (BM) tarafından, mart ayında, dünyada gıda fiyatlarının yılın en yüksek düzeyine çıktığı açıklandı.
BM Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) açıkladığı ve hububat fiyatlarını takip ettiği fiyat endeksi, mart ayında %5.2 yükselerek Ağustos 2013’ten beri en yüksek seviyeye ulaştı. Ayrıca FAO’nun yağ ve türleri, süt, et, şeker ve hububat ürünlerini takip eden fiyat endeksi de %2.3’ten %4.8 seviyesine ulaştı.
Hububat fiyatlarının yükselmesindeki en önemli faktörler, başta Kuzey Amerika olmak üzere Dünya’da yaşanan sert ve uzun kış koşulları ile Ukrayna’da görülen siyasi gerginlik oldu.
Konu ile ilgili olarak, Türkiye’yi incelersek, 2014 yılının 3 aylık enflasyonu (tüfe) %3.57 olarak gerçekleşti. Son 3 ayda, gıda fiyatlarındaki artış ise %7.5, son 1 yıldaki gıda artışı da %10.1 olarak gerçekleşti. Tüketim sepetinde en büyük ağırlık gıda grubudur. Türkiye’de gıda harcamaları, toplam harcamalar içinde %24’ü oluşturmaktadır. Vatandaş için, gıda harcamaları büyük önem arz etmekte, bütçesinin önemli bir kısmını oluşturmakta ve satın alma gücüne direkt etki yapmaktadır.
KKTC’ye de baktığımız zaman, 2014 yılının ilk 3 aylık enflasyonu % 5.02 olarak gerçekleşti. 2013 yılının ilk 3 ayında ise bu oran % 0.66 idi. Görüldüğü üzere 2014 yılı 3 aylık enflasyon oranı geçen yıla göre önemli oranda artış gösterdi. % 5.02 oranı, son 10 yılın gerçekleşen en yüksek ocak-mart ayları enflasyon oranı oldu.
Ülkemizde, tüketim sepetindeki en büyük ağırlıklarından biri de ulaştırma grubu ile birlikte gıda ve alkolsüz içecekler grubudur. Gıda ve alkolsüz içecekler ana grup ağırlığı %22.02’dir. Son 1 yılda (Mart 2013-Mart 2014) bu grupta görülen enflasyon artışı, %12.95, son 3 ayda görülen enflasyon artışı ise %9.61 olarak gerçekleşmiştir.
Alt gelir gruplarında, toplam tüketim harcamasının çok büyük bir kısmı gıda harcamalarıdır. Gıda harcamalarının bu denli yüksek artması, halkın satın alma gücünü düşürmektedir. Görüldüğü üzere, KKTC’de 3 aylık tüketici fiyatları genel artışı % 5.02 olmuşken, gıda ve alkolsüz içecekler grubunda ise 3 ayda % 9.61 oranında bir artış olmuştur. Genel enflasyon oranının nerdeyse 2 katı gıda fiyatları daha fazla artmıştır.
Daha önceki yazılarımda da vurguladığım gibi, KKTC’de 2014 yılının ilk 3 aylık enflasyonunun yüksek seyredeceğini tahmin etmiştim. Bunun nedenleri olarak da, dövizdeki artışı ve KKTC piyasasının dövize karşı çok hassas olmasını, ithalattaki döviz ağırlığının yüksek olmasını ve zamları göstermiştim. Bu nedenle, dövizdeki dalgalanmalar bizi Türkiye’den çok daha fazla etkiledi ve enflasyon oranı 2014’te çok daha yüksek çıktı.
Bundan sonraki süreçte, son 1 aydır dövizde görülen gerilemenin sürmesi veya dengede kalması neticesinde, enflasyon oranının KKTC’de de gerileme trendine gireceğini düşünüyorum. Ancak, akaryakıt, elektrik vb. zamların yapılmaması da bunda etkili olacaktır.
Son tahlilde, tekrardan gıda fiyatlarına gelecek olursak, Dünya’da ve Türkiye’de gıda fiyatlarındaki artışlar, bizdeki ürünlerin de fiyatlarını tetiklemektedir. Bundan dolayı, bir temennimiz de, dünya gıda ve hububat fiyatları artışının bir an önce durması ve fiyatların düşüşe geçmesidir. Global dünyadaki ekonomik gelişmeler, çoğu kez, iç ekonomik gelişmelerimizin önüne geçebilmektedir.
Gıda ve özellikle hububat fiyatlarının dünyada, Türkiye ve KKTC’de yüksek seyrettiği dönemlerde, vatandaşların bu ürünleri çok pahalı tüketmemesi için, bu ürünler üzerindeki vergi yükünün belirli süreler de olsa hafifletilmesi önem arz etmektedir. Gıda ürünleri lüks tüketim değildir. Gıda da tasarruf imkanı nerdeyse yok gibidir. Bu konuya, yetkili herkesin azami hassasiyet göstermesi gerekmektedir.
