Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Emine Dizdarlı, Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’nda (Kıb-Tek) personelin hizmet koşullarını, niteliklerini, atanma ve yetişmelerini, ilerleme ve yükselmelerini, ödev, hak ve yükümlülüklerini, disiplin işlemlerini ve diğer özlük işlerini somut bir şekilde düzenleyecek “Teşkilat Yasası” yapılmasının kurum açısından elzem olduğunu vurguladı.
Dizdarlı, Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’ndaki uygulamalar ile ilgili iddiaların, Toplu İş Sözleşmesi’ne ve kurum tarafından alınan idari kararlara genel olarak aykırı olmadığını ancak personel İşlerinin idari kararlarla veya kurumla sendika arasında yapılan Toplu İş Sözleşmeleri’yle yürütülmeye çalışılmasının kurum içerisinde “keyfi uygulamalara ve muğlak durumlara” sebep olduğuna da işaret etti.
Ombudsman Emine Dizdarlı, yazılı açıklamasında, “Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’nda Personelin hak, ödev ve sorumluluklarını belirleyen bazı konularda usulsüzlükler yapıldığına ilişkin” aldıkları duyumlar neticesinde soruşturma başlattıklarını kaydetti.
İddiaların 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelendiğini ve bir rapor tanzim edildiğini ifade eden Dizdarlı, başvuru konusu iddiaları sağlıklı bir biçimde değerlendirebilmek için konunun; “Personel Kadro Cetvellerinin mevzuata uygun olmayan bir şekilde oluşturulup personel atandığı; Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Personeli Sayın Ayşe Esmer ve Sayın Abdülvahap Demir’in işe gelmedikleri ve/veya izinli oldukları günlerde fazla mesai ödeneği aldıkları; Sayaç Kesme-Bağlama Nöbetçi Tahsisatı olarak anılan tahsisatı alan kişilerin ilgili bölümde çalışmadıkları; Sayın Abdullah Çorbacı ile Sayın Yusuf Öner Yaralıoğlu isimli Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Personelinin kadroları ve izin kullanma biçimleri aynı olmasına rağmen Sayın Abdullah Çorbacı emekli olabiliyorken Sayın Yusuf Öner Yaralıoğlu’nun emekli olamaması” olmak üzere dört başlık altında incelendiğini kaydetti.
Açıklama şöyle:
Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’nda Personelin hak, ödev ve sorumluluklarını belirleyen bazı konularda usulsüzlükler yapıldığına ilişkin almış olduğumuz duyumlar neticesinde Dairemiz bir soruşturma başlatmıştır.
38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş olan konuyla ilgili ekte sunulan rapor tanzim edilmiştir.
Başvuru konusu iddiaları sağlıklı bir biçimde değerlendirebilmek için konunun dört başlık altında incelenmesi gerekmektedir. Şöyle ki;
Personel Kadro Cetvellerinin mevzuata uygun olmayan bir şekilde oluşturulup personel atandığı; Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Personeli Sayın Ayşe Esmer ve Sayın Abdülvahap Demir’in işe gelmedikleri ve/veya izinli oldukları günlerde fazla mesai ödeneği aldıkları; Sayaç Kesme-Bağlama Nöbetçi Tahsisatı olarak anılan tahsisatı alan kişilerin ilgili bölümde çalışmadıkları; Sayın Abdullah Çorbacı ile Sayın Yusuf Öner Yaralıoğlu isimli Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Personelinin kadroları ve izin kullanma biçimleri aynı olmasına rağmen Sayın Abdullah Çorbacı emekli olabiliyorken Sayın Yusuf Öner Yaralıoğlu’nun emekli olamaması.
Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu (KIB-TEK) Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Ekonomi ve Enerji Bakanlığına bağlı olan bir kamu kurumudur. Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu görev ve faaliyetlerini Fasıl 170 Elektrik Kanunu, Fasıl 171 Elektrik İnkişaf Kanunu ve bu kanunlar altında yapılan 1953 Elektrik Nizamnamesi ile 1954-1977 Elektrik İnkişaf Nizamnamesi çerçevesinde yürütmektedir. Ancak mezkûr Kurumda çalışan Personelin hizmet koşullarını, niteliklerini, atama ve yetişmelerini, ilerleme ve yükselmelerini, ödev hak ve yükümlülüklerini, sorumluluklarını, aylık ücret ve ödeneklerini, güvencelerini, disiplin işlemlerini ve öteki özlük işlerini düzenleyen bir Personel Teşkilat Yasası bulunmamaktadır. Bu nedenle Personelin hak, ödev ve yükümlülükleri Toplu İş Sözleşmeleriyle kurala bağlanmakta ve hakları bu şekilde düzenlenip korunmaktadır. Toplu İş Sözleşmesinde aylık maaşlar, vekalet ödeneği, izinler ve personel menfaatleri gibi konularda Değiştirilmiş şekliyle 7/1979 sayılı Kamu Görevlileri Yasasına atıfta bulunulmaktadır. Buna rağmen mezkûr Yasanın tüm kuralları Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Personelini kapsamamaktadır.
Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’nun yürütmekle yükümlü olduğu hizmetlerin gerektirdiği görevler ve bu görevleri yerine getirecek kadrolar Kurum ile Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Çalışanları Sendikası (El-Sen) arasında imzalanan Toplu İş Sözleşmeleri ile belirlenmektedir. Toplu İş Sözleşmelerinin ekinde bulunan Cetvel-1’de “Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Aylıkçı Personel Hizmet Sınıfları Kadro-Barem Cetveli” bulunmaktadır. Mezkûr Kadro-Barem Cetvelleri yeni bir Yönetim Kurulu Kararı ile değiştirilinceye kadar geçerliliğini korumakta ve Kadro Cetvelleri yenisi yürürlüğe girene kadar aynı şekilde işlem görmektedirler.
5 Şubat 2015 tarihinde taraflar arasında imzalanan Toplu İş Sözleşmesine kadar Kadro ve Hizmet Şemalarında değişiklik yapılmak istendiğinde, Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Yönetim Kurulu’nun almış olduğu karar KKTC Ekonomi ve Enerji Bakanlığı aracılığı ile Bakanlar Kuruluna değişiklik önergesi olarak sunulmakta ve Bakanlar Kurulunda onaylanması ile uygulamaya girmekteydi. Toplu İş Sözleşmesinde Baremlerde değişiklik öngörülmesi halinde ise değişiklik ile ilgili Yönetim Kurulu karar almadan önce Sendikanın yazılı mutabakatını almak zorundaydı.
1 Ocak 2014 ile 31 Aralık 2015 tarihlerini kapsayan Toplu iş Sözleşmesi, 5 Şubat 2015 tarihinde imzalanan Ek Protokol ile tadil edilmiştir. Bu değişiklik ile Toplu İş Sözleşmesinin 22’inci maddesi değiştirilerek Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Yönetim Kurulunun 2 Ekim 2013 tarihinden sonra Kurumun, Kadro ve Hizmet Şemalarında veya Kadrolara ait Baremlerde değişiklik öngörmesi halinde söz konusu değişiklikler için Bakanlar Kurulu kararına gerek olmadığı ancak değişikliğe gidilmeden önce Sendikanın yazılı mutabakatının alınmasının şart olduğu şeklinde bir düzenleme yapılmıştır.
Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu tarafından sunulan 8 Ağustos 2019 tarihli EL-SEN Başkanı Sayın Kubilay Özkıraç’ın imza ettiği yazıda Toplu İş Sözleşmesinin 22’nci maddesi gereği Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Kadrolarında bulunan ve sonrasında kapatılan Genel Müdür Yardımcısı Kadro sayısının 4’den 5’e çıkarılarak Genel Müdür Yardımcısı (Bölgeler) Kadrosu açılmasında Sendikanın görüşünün olumlu olduğu belirtilmektedir. Ayrıca Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu için 2019 ve 2020 yıllarında oluşturulmuş olan Kadro Şemalarının altında EL-SEN Başkanı Sayın Kubilay Özkıraç’ın imzası bulunmaktadır. Her ne kadar Toplu İş Sözleşmesinin 22’nci maddesi uyarınca “Sendikanın yazılı mutabakatının alınması şarttır” dense de Sendika Başkanının Kadro Şemalarındaki imzası da Kurum ile Sendika arasında mutabakat sağlandığını göstermektedir. 5 Şubat 2015 tarihinden sonra yapılan değişikliklerde Toplu İş Sözleşmesinin 22’inci maddesindeki bu kurala uyulmuştur. Bu kurala uyulmayan tek istisna mezkûr Kurumun almış olduğu 22 Temmuz 2016 tarih ve HÇE/99/2016 sayılı karar ile “Koordinasyon Kurulu Üyeliği” Hizmet Şemasına ait “Atanabilme Koşullarının” tadil edilmesi hususunun KKTC Ekonomi ve Enerji Bakanlığı aracılığıyla Bakanlar Kuruluna sunulması olmuştur. Sendikanın yazılı mutabakatı alınmadan bu hususun Bakanlar Kuruluna sunulması Sendikanın mezkûr Kadro ile ilgili onayı olmadığı yönünde kuşku yaratmaktadır.
Netice itibarıyla Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’nda Kadro Şemaları oluşturulurken Koordinasyon Kurulu Üyeliği Kadrosunun atanma koşulları Toplu İş Sözleşmesi’nin 22’nci maddesine aykırı olarak düzenlenmiştir. Bu cihetle almış olduğumuz duyumdaki iddialar kısmen doğrudur.
İkinci iddia ise Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Personeli Sayın Ayşe Esmer ve Sayın Abdülvahap Demir’in işe gelmedikleri ve/veya izinli oldukları günlerde fazla mesai ödeneği aldıkları yönündedir.
Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu ile Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Çalışanları Sendikası (El-Sen) arasında imzalanan Toplu İş Sözleşmesinin 27’nci maddesi “ Fazla Mesai Ödeneği” ile ilgili kuralları düzenlemektedir. Toplu İş Sözleşmesinin 27’nci maddesi tahtında tüm personel zorunlu sebeplerle işveren veya işveren vekillerinin istemi üzerine fazla mesai yapmayı kabul eder. Normal mesai ve düzensiz saatlerde çalışan personele Cumartesi, Pazar, hafta sonu tatillerinde ve/veya resmi tatillerde çalıştırıldıkları takdirde maaşlarına ek %18 ödenek esası üzerinden çalıştıkları her saat için bire bir nokta elli (1.50) saat başı ücret karşılığı fazla mesai ödeneği verilir. Bu uygulama normal mesai saatleri dışında ve idari tatil günlerinde çalıştırılan personele de maaşlarına ek %18 ödenek esası üzerinden çalıştıkları her saat için bire bir nokta bir (1.1) saat başı ücret karşılığı fazla mesai ödeneği olarak verilir. Fazla mesai ödeneği hesaplamasında çalışma saatleri açısından, aylık çalışma süreleri esas alınır ve tatil günleri hesaplamasında dikkate alınmaz. Çalışma süresinden sayılır haller fazla mesai ödeneği hesaplanmasında da dikkate alınır ve ödenir. Vardiya çalışan personelin fazla mesai ödeneği “Vardiya Çalışma Sistemi Yönetmeliği” ’nde belirtilen kıstaslar üzerinden verilir. Mesaide olmayan ve saat 23:00’den sonra işe çağrılan personele, yaptığı iş üç(3) saatten az ise veya kendisine iş verilmeyip geri gönderilirse, üç (3) saat üzerinden 3’üncü fıkradaki kıstaslar üzerinden fazla mesai ödeneği verilir. Fazla mesainin saat 00:01’den sonra da devam etmesi halinde personele takip eden günde bir gün tam ödenekli izin verilir. İdari tatil verilen günlerde görev icabı fiilen görev yapan kurum personeline yukarıda belirtilen kıstaslar üzerinden fazla mesai ödeneği verilir. Bu uygulama, Devlet’teki uygulamanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yürürlüğe girer. Kurumun, fazla mesai ödeneklerini, fazla mesainin gerçekleştiği ayı takip eden 1 (bir) ay içerisinde personele ödenmesi esastır. Ek çalışma, ücret dışında herhangi bir yolla karşılanamaz.
Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Personelinin izinli oldukları veya işe gelmedikleri günlerde fazla mesai yapmaları Toplu İş Sözleşmesinin fazla mesai ile ilgili 27’nci maddesine aykırı değildir. Ayrıca Toplu İş Sözleşmesinde personelin hangi durumlarda ek mesaiye çağrılmayacağı yönünde bir düzenleme de bulunmamaktadır.
Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu nezdinde yapılan soruşturmada ilgili dönemin Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Müdürü Sayın Ahmet Dargın’dan alınan bilgiye göre Sayın Abdulvahap Demir’in 3 Aralık 2019 tarihinde izinli olduğunun bilindiği ancak ihtiyaç olduğu için Toplu İş Sözleşmesi Kurallarına uygun olarak göreve çağrıldığı, 3 saat süreyle ek mesai yapmak zorunda kaldığı ve o tarihler arasında kendisi izinli olduğundan Müdür Vekili görevini yürüten Sayın Hasan Akyiğit tarafından mezkûr personelin ek mesaisinin imzalanıp ödendiği tespit edilmiştir. Sayın Ayşe Esmer’in izinli olduğu tarihlerde ek mesai yaptığı ile ilgili bir bilgi veya belge saptanmamıştır.
Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Yönetim Kurulu fazla mesaiye çağırmada izlenecek usul ile ilgili 03/06/2020 tarih ve SG/18/2020 sayılı kararda Genel Müdürün bir Genelge hazırlaması yönünde karar almıştır. Bu nedenle Sayın Ahmet Dargın 22 Haziran 2020 tarihinde 13/2020 sayılı Genelgeyi hazırlamış ve uygulamaya koymuştur. Mezkûr Genelgeye göre elzem haller dışında izinli personelin ek mesaiye çağrılmamasına karar verilmiştir.
Sayın Abdülvahap Demir’in izinli iken ek mesaiye çağrılması iddiası doğru olmakla birlikte taraflar arasında imzalanan Toplu İş Sözleşmesine aykırı değildir. Öte yandan mezkûr Genelgenin uygulamaya konmuş olması ortaya çıkabilecek olası karışıklıkların önlenmesi açısından olumlu bir idari karar olmuştur.
Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu bünyesindeki uygulamalar ile ilgili bir diğer iddia ise Sayaç Kesme-Bağlama Nöbetçi Tahsisatı olarak anılan tahsisatı alan kişilerin ilgili bölümde çalışmaması ile ilgilidir.
Sayaç Kesme-Bağlama Nöbetçi Tahsisatı 1 Ocak 2018 ile 31 Aralık 2019 sürelerini kapsayan Toplu İş Sözleşmesine yeni bir 36’ncı madde eklenerek yürürlüğe giren bir düzenlemedir. Ayrıca aynı Toplu İş Sözleşmesinde yeni bir 37’nci madde ilave edilerek Sistem Kontrol Nöbetçi Tahsisatı da düzenlenmiştir. Bu düzenlemeler ışığında bu nöbetleri kimlerin tutacağı yönünde Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Yönetim Kurulu 28 Şubat 2019 tarihinde isim bazında karar almıştır. Akabinde mezkûr görev için belirlenen 4 kişiden ikisi bu görevi yapmak istemediklerini Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Genel Müdürlüğüne sözlü olarak bildirmişlerdir. Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Yönetim Kurulu 3 Nisan 2019 tarihli bir karar ile 28 Şubat 2019 tarihinde almış olduğu kararı tadil ederek Sayaç Kesme-Bağlama Nöbetini Tüketici İşleri Şube Amirliği Personeli İç Denetim Şube Sorumlusu Sayın Hüseyin Sönmezoğlu ve Bilgi İşlem Şube Amirliği Personeli Bilgisayar Uzmanı Sayın Ayşe Uluerli’nin tutması konusunda karar vermiştir. Sayın Ahmet Dargın, 28 Şubat 2019 tarihli Yönetim Kurulu kararından itibaren Sayın Hüseyin Sönmezoğlu ve Sayın Ayşe Uluerli’nin Sayaç-Kesme Bağlama nöbetlerini tutmaya başladıklarını ve Mayıs 2020’ye kadar konu nöbetleri devam ettirdiklerini belirtmiştir.
Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu ile Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Çalışanları Sendikası (El-Sen) arasında imzalanan Toplu İş Sözleşmesinin 36’ncı maddesi tahtında Tüketici İşleri Şube Amirliğinde ve/veya Bilgi İşlem Şube Amirliğinde görevli olup, her halükarda ayda iki haftalık süreyi aşmayacak şekilde Kurum Genel Müdürlüğünce onaylanacak haftalık çizelgeye göre mesai dışında sayaç kesme– bağlama görevini yürüten personele, nöbetçi oldukları hafta için yürürlükte bulunan asgari ücretin 2/5’i oranında “Sayaç Kesme – Bağlama Nöbetçi” Tahsisatı verilmekte idi.
28 Şubat 2019 tarih ve MS/89/2019 numaralı Yönetim Kurulu kararında belirlenmiş olan Sayaç Kesme-Bağlama Nöbetini tutan Sayın Hüseyin Sönmezoğlu ve Sayın Ayşe Uluerli’nin Toplu İş Sözleşmesinin 36’ncı maddesine uygun olarak Tüketici İşleri Şube Amirliği ve Bilgi İşlem Şube Amirliğinde görevli oldukları tespit edilmiştir.
11 Haziran 2020 tarihli Yönetim Kurulu kararı ile Sayaç Kesme Bağlama Nöbetçi personelini belirleyen 3 Nisan 2019 tarih ve MS/89/2019 sayılı Yönetim Kurulu kararının iptal edilmesine, sayaç kesme bağlama görevinin ek tahsisat verilmeden yapılması için gerekli düzenlemelerin 1 Temmuz 2020 tarihine kadar tamamlanmasına; Toplu İş Sözleşmesinde bu konuyu düzenleyen 36’ncı maddenin iptal edilmesi için EL-SEN Sendikası ile Ek Protokol imzalanmasına karar verildiği tespit edilmiştir. Akabinde de taraflar arasında sözü edilen Ek Protokol imzalanmış ve mezkûr 36’ncı madde kaldırılmıştır.
Netice itibarıyla Kıbrıs Türk Elektrik Kurumunda Sayaç Kesme-Bağlama görevi yürüten nöbetçi personelin ilgili bölümde çalışmadığı yönündeki iddiaların bu safhada söz konusu 36’ncı madde kaldırıldığı cihetle hükmü kalmamıştır.
Almış olduğumuz duyumdaki son iddia ise Sayın Abdullah Çorbacı ile Sayın Yusuf Öner Yaralıoğlu isimli Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Personelinin kadroları ve izin kullanma biçimleri aynı olmasına rağmen Sayın Abdullah Çorbacı emekli olabiliyorken Sayın Yusuf Öner Yaralıoğlu’nun emekli olamaması yönündedir. Sayın Yusuf Öner Yaralıoğlu Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu aleyhine hatalı yapılan izin hesaplaması neticesinde emeklilik işlemlerinde mağduriyet yaşaması nedeniyle Yüksek İdare Mahkemesinde YİM 27/2020 sayılı davayı dosyalamıştır. Bu nedenle mezkûr iddia ile ilgili başlatılan soruşturma dava neticesine değin sonlandırılmıştır.
Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’ndaki uygulamalar ile ilgili iddialar Toplu İş Sözleşmesine ve Kurum tarafından alınan idari kararlara genel olarak aykırı olmasa bile Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Personel İşlerinin idari kararlarla veya Kurum ile Sendika arasında yapılan Toplu İş Sözleşmeleriyle yürütülmeye çalışılması Kurum içerisinde keyfi uygulamalara ve muğlak durumlara sebep olmaktadır. Bu cihetle Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’nda Personelin hizmet koşullarını, niteliklerini, atanma ve yetişmelerini, ilerleme ve yükselmelerini, ödev, hak ve yükümlülüklerini, disiplin işlemlerini ve diğer özlük işlerini somut bir şekilde düzenleyecek bir Teşkilat Yasası yapılmasının Kurum açısından elzem olduğu kanaatindeyim.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)
