Çocuk Hakları Günü 20 Kasım’da bir kez daha anıldı. Bu makale de o gün yazıldı. Dünya genelinde bu yıl çocuk hakları Covid-19 nedeni ile daha da geriledi. Pek çok kuruluş Çocuk Hakları ile ilgili raporlarını yayımladı.
Çocuk Hakları İndeksi 2020 Raporu (ÇHİ-20) (The KidsRights Index 2020 Report) da bunlardan bir tanesidir; 2013 yılından itibaren yayınlanan, Dünya genelinde ilk ve tek çocuk hakları indeksidir*. Ülkeleri, çocuk haklarını en iyi şekilde gerçekleştirmede, kaynaklarını kullanma konusunda ne kadar başarılı oldukları ve çocuk haklarına bağlılıklarına göre iyiden kötüye sıralar. Bu yıl 182 ülke değerlendirmeye alındı.
ÇHİ-20’yi Erasmus Ekonomi Okulu (Erasmus School of Economics – ESE) ile Uluslararası Sosyal Bilimler Enstitüsü (The International Institute of Social Studies – ISS) hazırlar. ESE bilimsel araştırma ve eğitim konularında önde gelen bir merkez olarak kabul edilir. Uluslararası üne sahip ve gelecekteki ekonomik gelişmelere ve devlet ve iş politikaları ile ilgili problemlere çözümler üretmeye katkıda bulunmaktadır.
ISS ise eleştirel politika-temelli, sosyal bilimler alanında bir üniversitedir. ISS personeli, kalkınma çalışmaları ve uluslararası işbirliği alanlarında araştırmalar yürütür ve öğretim ile kamu hizmeti sunar. ISS, Rotterdam Erasmus Üniversitesi’nin bir parçasıdır ve merkezi Lahey’dedir.
Raporda ‘5 Alanda’ 182 ülkeyi kapsayan sonuçları içermektedir. Rapor 20 Kasım 1989’da Birleşmiş Milletler’in Genel Kurulu’nda kabul edilip, 2 Eylül 1990’da yürürlüğe giren** ‘Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni kabul etmektedir.
Raporda 5 Alan ve göstergeleri; (1) Yaşam Hakkı; 5 Yaş altı ölüm oranı, doğumda anında hayatta kalma ve anne ölüm oranı.
(2) Sağlık Hakkı; Beş yaştan küçük çocukların düşük kilo yüzdesi, bir yaşındaki çocukların aşılanması, iyileştirilmiş sağlık tesislerini kullanan nüfus yüzdesi (kentsel ve kırsal), iyileştirilmiş içme suyu kaynaklarını kullanan nüfusun yüzdesi (kentsel ve kırsal).
(3) Eğitim Hakkı; Kızların beklendik eğitim yılı, erkeklerin beklendik eğitim yılı, beklenen eğitim yıllarında cinsiyet eşitsizliği.
(4) Korunma Hakkı; Çocuk işçiliği, ergen doğum oranı, doğum kaydı.
(5) Çocuk Hakları İçin Etkinleştirici Çevre: Ayrımcılık, çocuk katılımı ve çocukların fikirlerine saygı, etkinleştirici mevzuat, en uygun bütçe, ayrıştırılmış verilerin toplanması ve analizi, çocuk hakları için devlet-sivil toplum işbirliği.
İndekste yer alan en iyi 10 ülke sırayla***; 1 İzlanda, 2 İsviçre, 3 Finlandiya, 4 İsveç, 5 Almanya, 6 Hollanda, 7 Slovenya, 8 Tayland, 9 Fransa ve 10 Danimarka.
Çocuk Hakları konusunda en kötü durumda olan ülkelerse; 182 Çad, 181 Afganistan, 180 Sierra Leone, 179 Ekvator Ginesi, 178 Orta Afrika Cumhuriyeti, 177 Papua Yeni Gine, 176 Kongo Demokratik Cumhuriyeti, 175 Gine, 174 El Salvador, 173 Gine-Bissau.
Türkiye Cumhuriyeti indekste 22. Sırada yer alarak, çocuk hakları konusunda başarılı olduğu ortaya çıkmıştır. Güney Kıbrıs 29, Yunanistan 40. Ancak indekste en ilginç ve düşündürücü ülke ise Birleşik Krallık oldu, 169. Sırada. Birleşik Krallık çocuk hakları konusunda resmen sonlarda yer aldı.
Raporun en düşündürücü ve korkutucu bölümüyse Covid-19 pandemisi nedeniyle çocuk hakları konusunda gelecekte dünyanın karşılaşması olası öngörülerdir. Çocuk Hakları Endeksi’ndeki rakamlar bu yıl pandeminin etkisini yansıtmasa da önümüzdeki yıllarda etkilerinin ortaya çıkacağı vurgulandı. COVID-19 pandemisinin uzun vadede olumsuz etkilerinin bazı örnekleri; Yüz milyonlarca çocuk eğitim hakkından mahrum bırakılacak. Pek çok çocuk okulu bırakacak. Birçok erkek çocuk işçiliğe zorlanacak ve birçok kız çocuğu erken yaşta evlendirilecek. Ülkelerin kapanması nedeniyle çocukların mağdur olduğu aile içi şiddet ve istismarda şaşırtıcı bir artış olacak. Diğer hastalıklar için aşı kampanyaları askıya alınmakta ve muhtemelen yüz binlerce çocuğun ölümüne neden olmaktadır. Normalde okulda verilen yemeklere güvenen yüz milyonlarca çocuk için güvenilir günlük beslenme kaynağı ortadan kalkacak. Covid-19 nedeniyle milyonlarca çocuk aşırı yoksulluğa düşecek.
KKTC İndeks’te yok ancak kendi istatistiklerini kullanıp, çocuk hakları konusunda ne durumda olduğuna bakmalı. Pandemi olgusuyla birlikte gelecekte çocukların yukarıdaki olumsuzluklardan etkilenmemesi için önlemlerini almasında yarar var. Çünkü buralarda herkesin gördüğü çocuk hakları ihlalleri mevcuttur. Eğitimden bir örnek ‘her çocuk kolej olgusu nedeniyle kaliteli eğitime ulaşmaktan mahrumdur’ ve bu da bir çocuk hakkı ihlalidir.
*** https://kidsrights.org/research/kidsrights-index/
