Teknoloji ilerledi. Bir uçağın düşmesi arka arkaya 3-5 hatanın, ihmalin çok düşük olasılığı ile mümkündür. İdari ilimler de ilerledi. Bir belediyenin batması da arka arkaya 4-5 hata ve ihmal ile mümkündür. Bir uçak şirketini batırmak, bir Cypfruvex’i batırmaktan çok daha zor, çok daha fazla ihmal ve negatif beceri ister. Çünkü uçak işletmelerindeki veriler ve dış etkenlerle bunlara adapte, ölçeği, seferleri ayarlama, girdi maliyetlerini rakiplere göre kıyaslama çok daha belirgin ve kolaydır. Diğer yandan bir devleti batırma, bir belediyeyi batırmadan daha kolaydır, daha önde gelme olasılığı yüksektir. Tabii ki devlet batınca onları da sürükler. Bizde bu ters olduğu görülmekle birlikte, bunun sebebi, devletimiz ayakta mancılıkla (destekle) durduğundan, ayni abartılı desteğin LTB’ye verilmemesindendir. Yani realitede devletimiz de batmış ama dıştan takviye ile ayakta durmaktadır. Belediyelerin geliri, gideri, bunların istikrarlılığı, öncelikleri devletinkinden daha belirgin ve dış etkenlere daha az açıktır.
Bir belediyenin, LTB’nin içine düştüğü duruma düşmesinin arka arkaya ne hata ve ihmaller zincirinin durumunda meydana gelebilir?
Bir, çoğu kez partiler belediye başkanlığına aday gösterirlerken, yegane göz önünde tuttukları husus, bu işi yapabileni değil de, en fazla oy getirebilecek olanı aday gösterme eğilimleridir, zafiyetleridir. Bu ülkede “risk alan başarılı bir iş adamıdır” söylemi daima iyi yöneticiliğe işaret değildir. İş adamlarımızın azımsanmayacak oranı rekabet içinde üretkenlikleri ve becerileri ile değil, monopol olmaları, buna liberal geçinen devletin göz yumması, karakterinin alavera dalavereya uygun, öne çıkmada ve rezillikte girgin, parti ve hükümetlerin zayıf tarafını iyi bilen ve ona oynayan sözde iş adamlarının zengin olabildiği ortamın maalesef mevcudiyetidir.
İki, belediye meclis üyelerinin, özellikle çoğunluktaki parti üyelerinin, bu sorumluluğu alırken parti rozetlerini çıkarıp, belediyenin tüm yöre halkına hizmet anlayışına yönelmemeleri. Bu kadar sorumsuzluktan sonra hala daha yedi meclis üyesinin ısrarla orada durması bunun kanıtıdır. Tabii bu durumdaki meclis sağlıklı karar alma ve önleyici fonksiyonlarını yitirip ikinci emniyet sübabı da işlememiş olur.
Üç, Belediyeden sorumlu bakanlık, ay be ay, yıl be yıl belediyeleri takip etmesi gereken bakanlık olarak bunu yapmamış, göstergelere rağmen zamanında, ilkin uyarı, bilahare gerekli tedbiri almamıştır.
Dört, rutin, gecikmeli tik’lemeden fazla öteye gitmeyen, görevi gereği hizmet içi eğitim almamış, gemi batıyor olmasına rağmen, ben raporladım, bitti, havasında bir Sayıştaylık. Açık seçik duman çıkar. Dumanın kaynağına süratle gidip, yangın var diye sesinin ayyuka çıkması, itfaiyeyi ivedi çağırması gerekirken, ben yangın var diye yazdım, işim bitti savsaklamasında, bizim ödediğimiz vergilerden maaş alanlar.
Beş, futbol takımı tutar gibi kısa günün menfaat beklentisindeki, gerçek menfaatini uzun vade düşünebilme özürlü genel seçmenimiz da neticeden az dahi olsa sorumludur. 9 yıl öncesi belediye seçimlerinde bir TV programında bir seçmen bana, yaşına, başına, rahatına bakman da aday oldun? Diye bir soru sormuş idi. Ben de kendisine, sen da sandın ki yolları ben katranlayacağım, süpüreceğim demiş, programcı Sn. Harun da içtiği çayı püskürtmüştü. İnsanlarımız belediye başkan adaylarında yaldızlı sözler, projeler, katrancılık, tuğlacılık arayacak kadar, hade diyelim, saftır. Bu da demokrasilerin zayıf tarafı. Diğer emniyet sübabları bunu gidermesi, dengelemesi gerekirken maalesef bizde bu yok.
Şimdi gelelim bizim 14 aylık belediye başkan adaylarının seçildiklerinde yapabileceklerine. Tam verilere hakim olmamamıza rağmen bu kısa sürede yapılabilecekleri zaten adaylarımız da aşağı yukarı tahmin etmiş görünüyorlar.
1- Belediye borçlarını konsolide, yani yeniden makul bir faizle bir arada toplayıp yapılandırmaya, uzun vadeye yaymaya mutlaka çalışılmalı. Bu ancak bünyede yapacakları mali disiplini izah edip finans kuruluşlarına güven vermeden geçer.
2- Popülist ve lüzumsuz harcamaları derhal durdurmalı, gerçek değeri altında gelir getirici anlaşmaları fesih etme yollarını araştırmalı.
3- Halkına güven vererek, teşvik ederek, gerekirse zorlayarak tüm belediye alacaklarını süratle toplamalı, bundan hiç taviz vermemeli.
4- İlk etapta işe gelmeyenin işine, gayri yasal istihdamlara son vermeli; emekliliği gelenlerin sosyal haklarını bireysel bazda karşılayarak emekliye sevklerini sağlamalı.
5- Beledi asli görevleri, halkın sağlık, güven ve huzuru bağlamında önceliğe göre tam anlamı ile yerine getirmeli.
6- Gerekli altyapı yatırımları için projeler üretip uluslararası ilgi kurumlar ile teması devamlı tutup yardım olasılıklarını devamlı araştırmalı.
7- Sosyal Sigortalar ve İhtiyat Sandığı yönetimleri ile geçmiş borçlarda mali güce göre taksitte anlaşmaya varmalı.
Şimdi geldik, yukarıda belirttiğiz tedbirler hesaplamalar sonucu yetersiz geldiği durumlarda zor görünen anti-popülist uygulamalara. Lefkoşa halkına, hesapların sonuçlarına göre ödeyecekleri vergilere yapılması gereken geçici artışlar olabilir. BU da makul artışlar ile yetmez ise, daha da zorca, ikna isteyen, sendika ile anlaşarak yine geçici belirli bir süre ofis göbek personelinin maaş ve diğer kazanılmış haklarında gerekli oranda düşüşe gitmek. Esas adayların bilmediği veya daha doğrusu, dile getirmediği bünyede geçmişten gelen yapısal bozukluk. Ayaklar zayıf, beyin zayıf, popülizm neticesi göbeği şişmiş bir mahluk. Göbeği ilave gelir getirici projelerle ne kadar eritebileceksiniz? Göbek bu gibi aktivitelere ne kadar uygun? Ayaklara ve beyine göbekten takviye de kısa vadede olası görünür değil. Reorganizasyon ve sıkı bir hizmet içi eğitime ağırlık vererek belki kısmen bu yükü ancak zaman içinde azaltabilirsiniz. Bu gibi durumlarda, ne yaptığını bilen ülkelerde, popülist yaklaşımları ortadan kaldırmak ve korkmadan, oy kaygısız uygulamalara gidebilmek için gerekli bir süre ehli, güçle donatılmış bir kayyum atanmasına gidilir.
Biz çok demokratız ya!
