Çoğu zaman en duygusuz yalancının bile farkında olmadan yaptığı bir göz hareketiyle kendini ele vereceği iddia edilir.
Fakat yeni araştırma hiçbir yalancının açık vermekten kaçınamayacağı “yalancı gözlerin” aslında bir efsane olduğuna işaret ediyor.
Profesör Richard Wiseman’ın yürüttüğü araştırmaya göre sözlü tereddütler ve aşırı el hareketleri bir kişinin yalan söyleyip söylemediği konusunda daha iyi bir rehber olabilir.
Pek çok psikolog bir kişinin sağına baktığında muhtemelen yalan söylediğine inanır. Öte yandan sola bakmanın dürüstlüğü gösterdiği söylenir.
Fakat gözlerin gerçekten yalanları ortaya çıkarıp çıkaramadığını test eden Profesör Wiseman ve araştırma ekibine göre uzmanlar yanılıyor.
Yalan söylemek ve göz hareketleri arasındaki iddia edilen bağlantı psikolojik teknikler kullanarak kişilerin hayatlarını iyileştirmeye yönelik bir yöntem olan sinirdilbilimsel programlamanın (Neuro-linguistic programming, NLP) temel unsuru.
NLP’nin önemli bir parçası kişilere göz hareketleri ve düşünceleri arasındaki ilişkiyi öğretmeyi içerir.
Teoriye göre sağ elini kullanan kişilerin sağ taraflarına baktığında “düşünülmüş” veya hayal edilmiş bir olay görselleştirmesi muhtemel. Buna karşın sollarına baktıklarında “hatırlanmış” bir anı olarak bilinen bir şeyi görselleştirmeleri mümkün. Bu nedenle yalancılar gerçeği kendi açılarından oluştururken sağa bakma eğilimindedir.
Söz konusu fikir, gönüllüleri filme alarak ve doğruyu dile getirirken ya da yalan söylerken göz hareketlerini kaydederek test edildi. Daha sonra ikinci bir gönüllü grubundan filmleri izlemesi ve göz hareketlerini izleyerek yalanları tespit etmeye çalışması istendi.
Hertfordshire Üniversitesi’nden psikolog Prof. Wiseman şu ifadeleri kullandı:
İlk çalışmanın sonuçları yalan söylemek ve göz hareketleri arasında hiçbir ilişki olmadığını ortaya çıkardı ve ikinci araştırma, NLP uygulayanların iddialarını anlatmanın kişilerin yalan tespit etme becerilerini geliştirmediğini gösterdi.
Kişilerin kayıp akrabalarını bulmak için yardım talebinde bulunduğu veya kendilerinin suç mağduru olduğunu iddia ettiği önemli basın toplantılarına ait videoların analiz edilmesini içeren bir takip çalışması yapıldı.
Kimisi doğruyu söylerken kimisinin yalan söylediği ortaya çıktı. Yalan söylemek ve göz hareketleri arasında korelasyon olduğuna dair hiçbir kanıt yoktu.
Çalışmanın ortak yazarı, Edinburgh Üniversitesi’nden Dr. Caroline Watt şunları söyledi:
Kamuoyunun büyük bir kısmı belirli göz hareketlerinin yalan söylemeye işaret ettiğine inanıyor ve bu fikir örgütsel eğitim kurslarında bile öğretiliyor.
Araştırmamız bu fikir için hiçbir dayanak sağlamıyor ve bu nedenle aldatmayı tespit etmeye yönelik bu yaklaşımı terk etmenin zamanının geldiğini gösteriyor.
