En son yayınlanan TCMerkez Bankası yayınlarına göre 2019 yılı cari işlemler dengesi artı 1,674milyon $ oldu. 2001 yılından beri her yıl artarak yükselen cari açık 2011’de -74.4 milyar$’a kadar yükselmişti. Sonraki yıllarda düşme eğilimine girmiş 2018 yılında da 28 milyar$ açık verilmişti, bu yıl ise uzun bir süreden sonra +1.7 milyar$ civarında artı vermiştir.
Cari açığın azalması, ihracatta %2 artış ve ithalatta meydana gelen %9 azalıştan -ki enerji fiyatlarının düşüşü de katkı koymuştur- ve Hizmetler sektöründen bu yıl elde edilen gelir artışından, kaynaklanmıştır. Dış ticaret açığı 2019 yılı sonu 29.9 milyon$’a düştü. 2018 de 55milyar$dı.
2019 yılında çıkan istatistiklere göre Hizmet ihracından elde edilen gelir ise 53.7 milyar$ oldu. Hizmet ithalatı ile ihracı arasında 31.5 milyar$ fazla gerçekleşti. Dolayısıyla dış ticaret açığı hizmet gelirleri fazlasıyla kapanmış ve 1.7 cari fazla oluşmuştur. Hizmet gelirleri en fazla turizm gelirleridir. Ekonomide olumlu bir gelişme.
Toplam mevduatlarda ve (%20) kredilerde (%8.4) de artış var. Yine de toplam krediler ( 2trilyon787 milyarTL), toplam mevduatlardan (2.6 trilyon TL)daha yüksek. Geçmiş yıllara göre ek dış kaynak ihtiyacı azalmış görünüyor. Türkiye’de de döviz mevduatları toplam mevduatların yarısını aşmıştır. Bu da vatandaşın dövize olan talebinin devam ettiğini gösteriyor.
Türk Lirası faizlerinin enflasyon civarında ve altında seyretmesi haliyle vatandaşı dövize teşvik ediyor. Geçen gün faizler 50 baz puan daha düşürüldü. Halbuki geçen ay yıllık enflasyon yükselmişti. Esas enflasyonun düşürülmesi gerekir. TLsına enflasyon üzerinde getiri olmazsa vatandaş dövize kayacaktır. Dolarizasyon devam edecek görünüyor.
Cari fazla ve hizmet gelirlerinin dolar bazında olumlu gidişine rağmen bu yıl kurlarda artış devam etmektedir. TCMB en son tahminine göre dolar kuru 2020 yılı sonu itibariyle 6.45 TL olacağı yönündedir. Son günlerde kurlarda artış eğilimi var.
Tabii ki ABD Merkez Bankası FED’in uygulayacağı para politikaları da doları etkilemektedir. FED’in bu yıl piyasalardan likidite çekeceği repo miktarını azaltacağı yönünde ürettiği politikaları vardır. 14 günlük vadelilerde gecelik fonlamaları düşürerek 100 milyar$’a indirecek, piyasadaki likiditeyi azaltacak.
Euro Bölgesinde parasal genişleme politikalarının devam edeceği 2020 için AB merkez bankası açıklamalardan görülmektedir. Euro Bölgesi dışticaret fazlası 22.2 milyar euro oldu. Avrupa para piyasasında parasal genişleme Türkiye’ye olumlu yansıyabilir.
Asya piyasalarında koronavirüs dolayısıyla geçen hafta para birimleri karışıklık yaşadı.
Bir diğer konuya değinmek isterim. BREXİT dolayısıyla AB ile İngiltere arasında imzalanacak anlaşma ile, Türkiye ile İngiltere arasında da eşzamanlı olarak Serbest Ticaret Anlaşması imzalanacağı Türkiye Ticaret Bakanı tarafından açıklanmıştır. Bu konuda yapılan görüşmelerin son safhaya geldiği ifade ediliyor. Memnuniyet verici bir sonuç. Bununla Brexit’ten sonra İngiltere ile olan ticari ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi her iki ülkenin de oldukça yararına olacaktır.
Türkiye’nin şimdi de Hırvatistan, Japonya , Meksika ile de STA imzalanması gündemde, ayrıca Taylan ve Endonezya ile de çalışmalar olacağı açıklandı.
Serbest Ticaret Anlaşması Türkiye ile KKTC arasında da gerçekleştirilmelidir. Bu konu 1994’lerden beri gündemdedir. Ve bu konuda mutabakat zabıtları imzalanmış, Ekonomik ve mali konularda imzalanan bir çok anlaşmalarda da TC-KKTC Serbest Ticaretin sağlanması ve hatta TC-KKTC Serbest Ticaret Alanlarının oluşturulması ve ticaret kolaylığının sağlanması yer almıştı, ancak şimdiye kadar gerçekleşememiştir.
Şimdi tam sırasında bu konuda Türkiye’nin diğer ülkelerle ticaret anlaşmaları gündemde iken bu konunun KKTC Hükümeti tarafından Türkiye Hükümeti ile temas kurarak talepte bulunmak suretiyle sağlanması, ülke üretimine ve ekonomisine önemli yarar sağlayacaktır.
Diğer önemli bir konu uçak biletleri yine uçmuştur. KKTC ile Türkiye arasındaki irtibatı zayıflatmakta olduğu gibi üçüncü ülkelere Türkiye üzerinden ulaşımı da zorlaştırmakta ve turizme de önemli darbe vuracağı açıktır. Ercan’a bir saatlik tek taraflı uçuşlar binleri aşmıştır. İnsaf sınırlarını da aşmıştır. Yabancı ülkelere yapılan 4-5 saatlik uçuşlar için alınan bilet ücretleri ile KKTC’ye yapılan yarım-bir saatlik uçuş fiyatları daha yüksek duruma gelmiştir. Geçen hafta gününe göre aldığım fiyatlara inanamadım. Bunu herkes şikâyet ediyor, Yetkililere görev düşüyor, bir çare bulunması şarttır. Örneğin Türkiye dahili uçuşlar kapsamına alınarak uçuş saatine paralel azami tavan fiyat, KKTC’ye yönelik uçuşlar için de gerçekleştirilmesi elzemdir.
KKTC İstatistikleri; Maalesef yıllardan beri KKTC resmi istatistikleri yayınlanmamaktadır. Yayınlananlar da 2 ve 3 yıl öncesiyle ilgilidir. Halbuki teknolojinin bu kadar ilerlemiş bir döneminde halâ bu sorunun çözülmemesi büyük bir eksikliktir. Halen durumumuz nedir. Milli gelir hesapları, toplam ülke kaynakları-harcamaları, ülke yatırımları devlet ve özel, ödemeler dengesi, sektörlerin ayrı ayrı durumu, büyüme hızları, reel sektör hizmetler sektörlerinin durumu, hedef alınan ve gerçekleşen her türlü bilgi ve veriler geri ülkeler hariç bu gün dünyanın her yerinde, Türkiye’de değil yıllık aylık, haftalık bilgiler yayınlanmaktadır. Bir tek Maliye Bütçe Dairesi her ay Bütçe uygulama sonuçlarını, gerçekleşmeleri yayınlamakta idi. Geçen haftaya kadar 5 aydan beri bunun da çıkmadığı gözleniyor. Devlet İstatistik Kurumu kuruldu. O da bir tek Hayat pahalılığını(TÜFE’yi) açıklıyor ki DPÖ diğer milli gelir hesapları çıkmasa da bunu her ay zaten yapıyordu. Ehil elemanlarla her alanda süratlenmek gerekir.
