Her şey ABD Merkez Bankası FED’in ilanıyla başladı. FED 2013 yılsonundan itibaren tahvil alımlarını azaltacağını 2014 yılı sonuna doğru ise faizleri yükseltmeyi düşündüğünü ilan etti. Bu açıklamalardan sonra dünya piyasaları darmadağın oldu.
Yüksek oranda ki cari açığını dış finansmanlarla finanse eden Türkiye diğer Dünya piyasalarına oranla daha çok etkilendi.
Biraz geriye gidip FED’in verdiği kararı anlamaya çalışalım.
Gelişmiş ülkeler Sovyetler Birliği’nin çöküşünden sonra ucuz işgücü nedeniyle ücretlere bağlı tüketim ve ekonomik büyüme modelini terk ettiler.
Üretim yapan tesisler bir bir sökülüp emeğin ucuz olduğu ülkelere taşındı (Brezilya, Romanya, Hindistan, Kore, Taiwan vb…)
Gelişmiş ülke ekonomileri hizmetler sektörünü öne çıkarıp dış rekabete kapalı hale getirdi. İç tüketimi canlandırmak için birçok eski ürün kapitalist ekonomi gereği farklı konseptlerde tüketicinin önüne sürüldü.
Tüketici sürekli kandırıldı. Piyasaya sürülen eski ürün yeni konsept tüketiciye pahalıya sunulunca tüketici bunu alamadı. Bu sefer bankalar devreye girdi ve tüketiciler aşırı bir şekilde borçlandırıldı.
Kriz patlak verince (2008’de) hane halkı aşırı bir borçla karşı karşıya kaldı. Bankaların bilançoları kötü borçlularla şişti. Piyasalarda balonlar oluştu.
Bugün gelinen aşamada önceki krizden tecrübe alan FED aynı şekilde tekrar piyasa da oluşan balonların patlamasını önlemeye çalışıyor.
Çünkü şuan da oluşan piyasa balonu daha çok küçük yatırımcıları etkilemektedir. Yani orta sınıf hane halkını.
Türkiye gibi cari açığı fazla olan ülkeler önlem almazsa ve nasıl olsa kolay finansman buluyorum diye yan gelip yatarsa bu tip ülkelerin işi zor.
Finansal olarak bağlı bulunduğumuz, gerek finansal gerek ekonomik olarak etkilendiğimiz Türkiye’nin döviz yükümlülüğü döviz varlıklarından 450 milyar dolar daha fazla. Bu açığın ¾ ‘ü özel kesimin.
Dolayısıyla kur artışı en çok özel kesimi etkisi altına alır. Türkiye’nin her ay 5 milyar dolar sıcak paraya ihtiyacı var. Neden?
Cari açığı finanse etmek için. Dolayısıyla bulunacak olan sıcak para pahalıya gelecek. Bunun için döviz kurlarının düşmesi lazım.
Bunun içinde TCMB doğrudan döviz satışlarına ara vermeden devam etmek zorunda.
Şu ana kadar başarılı. Bundan sonrasını göreceğiz.
