PERİŞAN OLDULAR: Güzelyurt ve bölgedeki köylerde narenciye ile uğraşan üreticiler teşvikten hak ettikleri payı alamadı, üstüne bir de sattıkları ürün bedelini alamadı. Girdi maliyetleri ve döviz nedeniyle artan maliyetler üreticinin belini büktü
HÜKÜMETTEN YARDIM İSTENCİ: Borçla ayakta durmaya çalışan üreticiler, yeni hükümetten yardım bekliyor. Üreticinin isteği; ürün bedellerinin ödenmesi, maliyetlerin aşağıya çekilmesi ve doğrudan gelir desteğinin artırılması
DOĞRUDAN GELİR DESTEĞİ DE YOK: Toplam 550 üretici Cypruvex’e 22 bin ton ürün verdi ancak bu ürün bedellerini alamadı. Üreticilere 2013 yılındaki doğrudan gelir desteği paraları da verilmedi. Narenciye Üreticileri Birliği Başkanı Turgut Akçın, “Üretici perişan halde” dedi ve hükümete yardım çağrısı yaptı
İŞTE SORUNLAR:
– Alternatif su kaynakları yaratılamadı
– Girdi maliyetleri dövizle birlikte çok yükseldi
– İhracat ve iç pazarda yaşanan sorunlar aşılamadı
– Başta Cypruvex’e verilen 22 bin ton ürün olmak üzere, bedeller ödenmedi
– Narenciye tarıma ayrılan teşvikten payını alamadı
– Maliyetleri aşağıya çekecek tedbirler alınmadı
Gürsel KARAGÖZLÜ
Narenciye üretiminde yaşanan sorunlar, bir dönem “sarı altın” olarak isimlendirilen sektörü bitme noktasına getirdi. Yıllardır biriken sorunlara çare üretilememesi, narenciye ekli alanların da hızla daralmasına neden oldu.
Ülke ekonomisinin başlıca gelir kaynaklarından sayılan narenciyede üretim bitme noktasına gelirken, alternatif su kaynaklarının yaratılamaması, girdi maliyetlerinin yüksekliği, dövizin yükselmesi, ihracat ve iç pazarda yaşanan sıkıntılar nedeni ile narenciye üretiminin maliyeti artıyor.
Üretici de maliyetler altında eziliyor, toplayıp verdiği narenciyenin karşılığını alamıyor. Yeni hükümete umut bağlayan narenciye üreticileri eğer somut adımlar atılmazsa sokağa çıkmaya hazırlanıyor.
Şubattan beri alacaklarını bekliyorlar
Narenciye üreticisi devlet kontrolü altında olan Cypruvex’in şubat ayından beri almış olduğu ürün bedellerini halen ödemedi. Toplam 550 üretici Cypruvex’e greyfurt, king, limon ve yafa olmak üzere 22 bin ton ürün verdi ancak ve halen bu ürün bedellerini alamadı. Üreticilere 2013 yılındaki doğrudan gelir desteği paraları da verilmedi.
Kuzey Kıbrıs Narenciye Üreticileri Birliği Başkanı Turgut Akçın, konsantre için 550 üreticinin 22 bin ton ürününü Cypfruvex’e geçtiğimiz şubat ayında verdiğini, halen bu ürünlerin bedellerinin üreticiye ödenmediğini belirterek “Üretici perişan haldedir” dedi.
Geçmiş hükümetle ve geçici hükümetle konuyu görüştüklerini ancak sonuç alamadıklarını anımsatan Turgut Akçın, “Ürününü verip parasını alamayan üretici mecburen borçlanmaya gidiyor” ifadesine yer verdi, dövizin yüksek olduğunu dile getirdi.
Akçın: Ülkedeki su fiyatları pahalı
Türkiye Cumhuriyeti’nden Kuzey Kıbrıs’a borularla su getirilmesi konusuna değinen Akçın, suyun üreticilere Türkiye fiyatıyla satılmasını istedi, dış piyasayla rekabet edebilme gücünün ancak bu sayede sağlanabileceğini söyledi.
Turgut Akçın, ülkedeki su fiyatlarının pahalı olduğuna dikkat çekti, Türkiye ve Kuzey Kıbrıs’taki fiyat farkından söz etti.
“Doğrudan gelir desteği günün şartlarına göre düzenlensin”
Birlik başkanı Akçın, narinciye üreticilerinin girdi maliyetlerinin de yüksek olduğunu dile getirerek, üreticilere verilen doğrudan gelir desteğinin günün şartlarına göre düzenlenmesini, narinciye üreticilerine dönüm başına şu anda 190 TL olan desteğin 400 TL olarak verilmesini talep etti.
Akçın, doğrudan gelir desteğinin gününde ödenmesi gerektiğini ifade etti. Üreticilerin 2013 yılındaki doğrudan gelir desteği paralarının da verilmediğini ifade etti.
“Narenciye ülkeye döviz getiren tek sektör”
Akçın, narenciyenin ülkeye döviz getiren tek sektör olduğunu vurgulayarak, Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı bünyesinde narenciye ilgili bir birim oluşturulmasının şart olduğunu vurguladı.
Akçın, “KKTC’nin batısında yer alan insanları tarımla uğraşan yemyeşil bir beldemiz Güzelyurt. Adı gibi kendisi de güzel, adanın en verimli topraklarına sahip bir belde. Ancak son 20 yılda ihmal edilmiş, ürettiğini satamayan, devamlı göç veren, milletvekilleri azalan bir beldemiz. Beldemizde insanları hep mutsuzdur. Milletvekilleri bu beldede yaşayan insanları için bir şey yapamamanın sıkıntısı ve acizliği içerisinde. KKTC sınırları içerisinde bu kadar uzun süre verdiği ürünün parasını alamayan başka bir üretim dalı var mı? İlgililere sormak istiyorum” diye konuştu.
“Korunmak istiyoruz”
Üreticinin verdiği ürünün parasını alamadığından bugün üreticinin parasının pul olduğunu söyleyen Akçın, şunları kaydetti: “Bu parayı alacağı güne kadar da üreticimiz sıfırlanmış olacak. Alacağı ürün parası ile hiçbir şey alamayacak. Borçlanan üretici yine borçlu olarak kalacak. Girdi maliyetleri dövize endeksli olduğu için devamlı yükselmekte. Su parasını ve alacağı kimyevi gübreye peşin ödeme yapabilmesi için borçlandı ve yüksek faiz nedeni ile borçları ürün parası ile ödemesi mümkün görünmüyor. Üreticimiz yedi aydır ürününü vermesine rağmen parasını alamadı. Birde Türkiye ve diğer ülkelerle rekabet edebilmemiz için maliyetlerin aşağıya çekilmesi ve doğrudan gelir desteğinin artırmak sureti ile ürünlerimizin rekabet edebilirliğini yaratmak gereklidir. Yeni hükümetten; acilen üreticinin Cypruvex’ten alacağı olan ürün bedellerini ödeyip, üreticiyi rahatlatması ve ortada dönen dedikoduları kapanmasını bekliyoruz. Hükümetlerin görevi üreticiyi korumak, kollamak ve mutlu olmalarını sağlamaktır. Üreticiyi cezalandırmak değildir. Aynı zamanda üretimin devamını ve gelişmesini sağlamak olmalıdır. Üretimi devamlı kılmaktır.”
Üreticiler ne dedi? Üreticiler ne dedi? Üreticiler ne dedi?
Kazım Sofu:
“Yetmiş ton ürünümü mart sonunda Cypruvex’e verdim. 5 bin TL paramı aldım. Ancak 7 bin TL daha alacağım var. Aylar geçti bu paramı halen almadım. Su parasını ve libazma parasını ödeyecek durumda değilim. Su birliği suyu bana vermez. Libazma alıp bahçeme atamıyorum. Bende mecburen mahkemeye başvurdum. Mahkemede paramı almak için çalışırım. Her ay 4 kez bahçemi sulamak durumundayım, 2 kez de libazma atmak zorundayım. Ancak param olmadığından yalnızca bahçeyi sulamakla yetinirim. Bu gidişle bahçeyi kurutma noktasına geleceğim. Ayda 600 TL su parası verirdim. Şimdi 1200 TL su parası istiyorum. Ama param yok. Benim başka gelirim aylığımda yok. Tek gelir kaynağım bu bahçemdir. Yeni hükümetten biz üreticilere yardım etmesini istiyorum. Paramızı alalım ki bahçemize bakabilelim. Çok zor durumdayım. Cebimi yoklasanız tek kuruş yok. Mahvolduk. Bu gidişle bizde mazbata mağduru olacağız. Çok arkadaşımız bu durumdan dolayı mazbata mağduru oldu.”
Musa Darbaz:
“Çok sıkıntımız vardır. Narenciye üreticisi batmış durumdadır. Ürünlerimizi Nisan ayında Cypruvex’e verdik. Ürün bedellerini hala alamadık. İkinci sezon geliyor daha paramızı alamadık. Bir ayda 600 TL su parası verirken şimdi 2 Bin TL su parası istiyorum. Elimde avucumda yok. Gübre, ilaç ve su parasını ödeyemez durumdayız. Doğrudan gelir desteğini alamadık. Artık bahçelere bakamaz duruma geldik. Kurumaya bırakacağız. Malı veren üreticiler 2-3 ay içinde ürün paralarını almaları lazım. Paraları almazsak bir sonraki seneye kaliteli ürün yetiştiremez duruma geliriz. Ben bu hükümetinde narenciye üreticisine pek fazla bir şey yapacağını zannetmem. Paralarımızı verirlerse kaliteli mal üretme imkanımız olabilir.”
Süleyman Özhuy:
“Üreticilerimiz geçen yılki ürünleri Cypruvex’e verdiler ve aradan 7 ay geçmesine rağmen halen ürün bedellerini alamadılar. Yeni sezona girmek üzereyiz ve üreticilerimiz perişan durumdadır. Ben malımı Cypruvex’e vermedim, ancak yönetim kurulunda olduğum için arkadaşlarım adına konuşuyorum. Tabii bu yıl bende Cypruvex’e ürünümü verebilirim. Aynı duruma düşmek istemiyorum. Arkadaşlarımın hakkını savunmaktayım. 550 üreticimiz yaklaşık 22 Bin ton ürününü verdi ve halen bu paraları alamadılar. Geçen yıl Bin tona yakın ürün ağaçlar üzerinde kaldı ve Cypruvex’ten yetkililer bunları tespit ederek üreticileri tazmin edeceklerini söylemelerine rağmen bunlarda tazmin edilmedi. Devletin üreticilere sahip çıkması ve üretime katkı koyması gerekir. 2012 doğrudan gelir desteğini üreticilerimiz aldı. Ancak 2013 yılına ait doğrudan gelir desteğini henüz almış değiliz. Ürün fiyatlarının artırılması gerekir. Su, gübre, işçilik ve diğer giderler artar ama ürün fiyatları aynı kalır. Üretici ürettiğinin karşılığını alamaz duruma gelir. Üç yıldır devletin açıkladığı fiyat Aynı. Döviz yükseldi. Girdi maliyetleri çoğaldı. Maliyeti karşılayamaz duruma geldik. Cypruvex’in üreticiyi ödememesi durumunda çok kötü eylemlerimizi birlik olarak başlatacağız. “
Dündar Özişlek:
“Şubat ayında ürünümü Cypruvex’e verdim ve hala parasını alamadım. Bahçemi sulamak için su alamaz duruma geldim. Bahçeme gübre atamaz durumdayım. Masraflar arttı. Devlet bu konuya el atsın ve hakkımızı versin. Hükümet Güzelyurt’a da el atsın. Su, gübre, işçilik parası arttı. Biz alacaklarımızı alamadık. Çok zor durumdayız. En erken zamanda bizleri ödesinler ki biz de bahçelerimize bakabilelim. Yoksa bahçelerimiz susuzluktan kuruyacak.”
Mehmet Demirsöz:
“Ben ürünümü Cypruvex’e verdim. Ancak ürün paramı alamadım. Geçen yıl da ürünümüz ağaç da kaldı. Yetkililer gelip inceleme yaptılar ve ödeyeceğiz dediler onun parasını da ödemediler, parayı alamadım. Su alacak durumum kalmadı. 2 yıldır çok mağdurum. Bahçemi ayda 4 kez sulamam gerekir bir defa gübre atarım bir defa atmam. Ama 2 yıldır gübrede atamaz durumdayım. Emekliyim. Emeklilik paramı bahçeme harcayım ama bu paramı da geri alamam. Bu gidişle bahçeyi kurutacağım. Başka çarem kalmadı. Devlet narenciye için pazar bulması lazım ki üreticiden aldığı ürünü pazarlasın ve üreticiye ürün bedellerini zamanında ödesin. İki yıl bahçemden para alamadım. Bu yıl üçüncü yıl yine alamaz duruma geleceğiz. Kıbrıs genelinde 18 adet narenciye fabrikası vardı. Şimdi 1 tane kaldı. Bu da narenciyenin durumunu ortaya koyar. Son olarak şunu söyleyeyim, üretemeyeceksek kurutacağız. “
Selçuk Üngüder (Üretici ve Sulama Birliği Başkanı):
“Bostancı’da sulama birliği başkanlığı yaparım. Aynı zamanda bir üreticiyim. Sulama birliğine bağlı bazı üreticilerimiz ürünlerini Cypruvex’e verdiler ve ürün paralarını henüz alamadılar. Ürün bedelini alamayan üretici sulama birliğine olan su borcunu ödeyemez. Sulama birliği de üreticiden su parasını alamayınca bankadan borçlanarak elektrik kurumunu ödeme yoluna gider. Ürün alan tüccarlarda bu durumu bileceğinden üreticilere yüksek fiyat vermeyecekler. Üreticilerimizde düşük fiyattan ürünlerini vermek zorunda kalacaklardır. Yeni kurulan hükümetimiz bu konuda tedbir alması gerekir. Hükümet yeni sezonda ürün fiyatlarının tonunu da 450-500 TL’ye çıkartması gerekir. Geçtiğimi hükümet döneminde şimdiki Tarım Bakanımız yeni türlerin gelmesinde teşvikler yapmıştı. Bunu tekrar yapması gerekir. Doğrudan gelir desteğinin verilmesi gerekir. Döviz artışı üreticilerimizi perişan etmiştir. Tedbir alınması gerekir. Hükümetten beklentimiz. Doğrudan gelir desteklerinin, Cypruvex’e verilen ürünlerin bedellerinin ödenmesi ve üreticiye destek verilerek zamanında ödenmesidir. Hükümetin üreticinin yanında olmasını bekleriz.”
