Eğitim sektörü fiziksel bir ürün üretmez; eğitim hizmeti verir. Bir üniversiteden alınan diploma esasında bir şişe şarap gibidir. Sakın bunu Nisan 1 şakası olsun diye söylediğimi düşünmeyin.
* * *
Önce şaraptan başlayayım. Raflara sıralanmış, hepsi standart boyda şişeler içinde yüzlerce şarap arasından hangisini seçeceğinize karar vermeniz neredeyse imkânsız gibidir. Dışarıdan baktığınızda hepsi aynı görünür. Bu şaraplardan bazılarını daha önce içtiğiniz için tanıyor olsanız bile bir yıldan diğerine düşen yağmurun miktarı, zamanı, güneşli gün sayısı, hasat zamanı ve daha birçok faktör sıkılıp şarap yapılan üzümlerin farklı olmasına yol açmış olabilir. Üzümler tamamen aynı bile olsa, fermantasyon, şişeleme, depolama, taşıma ve benzeri aşamalarda olanlar da yine baktığınız şişenin içindeki şarabın daha önce içtiğinizden çok farklı olmasına neden olabilir. İşin özeti, ancak parayı ödeyip şişeyi aldıktan sonra, açıp tadına baktığınızda ne aldığınızı, doğru bir seçim yapıp yapmadığınızı anlayabilirsiniz. Bu özelliğinden dolayı ekonomistler şarabı “deneysel mal” diye tanımlarlar.
* * *
Üniversitelerden alınan eğitim de, beşeri sermayenizi artırmak için alınan bir servis olarak deneysel bir maldır. Aynen şarapta olduğu gibi bu servisi veren ve aralarından birini seçeceğiniz üniversiteler yan yana raflarda değilse de sıralanırlar. Verilen servis bir üniversiteden diğerine, üniversitenin binalarından, fiziki donanımından, öğretim görevlilerinin kimler olduğuna, nasıl bir yönetim ve teşvik yapısı olduğuna kadar birçok faktöre bağlı olarak farklılık gösterir. Hatta aynı üniversitenin bir yıldan diğerine verdiği servis de farklı olabilir. Verilen eğitim servisinin ne kadar iyi olduğunu da ancak servisi aldıktan, hatta üniversiteden mezun olduktan yıllar sonra anlayabilirsiniz.
* * *
Hem şarap hem de üniversite eğitimi deneysel mallar olduklarından ve insanlar doğaları gereği risk almaktan kaçındıkları ve belirsizliği sevmedikleri için, şarabı üretenin ve eğitim hizmetini veren üniversitenin zaman içinde kazandığı itibar ve saygınlık en az o anda şişenin içindeki şarabın ve verilen eğitimin gerçek kalitesi kadar önemlidir.
* * *
İşte bu yüzden, özellikle de işe uzun dönemli bakıyorsak, bir şarap üreticisi ve üniversite olarak ki bu ancak tutarlı ve sürekli kaliteli şarap üreterek ve eğitim vermekle olur, kurumumuzun itibar ve saygınlık kazanmasını sağlamamız ve kesinlikle de kazandığı itibar ve saygınlığı zedeleyecek tavır ve davranışlara da göz yummamamız gerekir. Bunlarla ilgili şaraptan olumlu bir örnek, eğitimden de bir olumsuz örnek vereyim. Dünyanın en iyi tatlı şaraplarını üretmesiyle bilinen Fransa’nın Bordo bölgesindeki Şato d’Yquem’in menajeri 2012 yılı sonunda 2012 ürünü Sauternes üretmeyeceğini açıklamıştı. Sebebi ise o yılki üzümlerin “istedikleri kalitede” olmamasıydı. Bu kararı açıklaması Şato d’Yquem’in zaten var olan itibar ve saygınlığını artırdı mı? Kesinlikle. Aylar önce Kıbrıs’taki üniversitelerdeki bazı öğretim görevlileri hakkında intihal, fikir hırsızlığı suçlamaları yapılmıştı. Bugüne kadar bu suçlamalar doğrudur veya yanlıştır şeklinde sanırım bir karar alınmış değil. Kararın alınmaması Kıbrıs’taki üniversitelerin itibar ve saygınlığını zedeliyor mu? Kesinlikle.
