İngiltere Türkçe Gazeteler Tarihi - Havadis Gazetesi | Kıbrıs Haber
Cuma, Mart 29, 2024
Poli

İngiltere Türkçe Gazeteler Tarihi

Tözer Karafistan
Tözer Karafistan
Gezip gördüklerim

Bu araştırmanın birinci bölümünde 1867 yılından 1902 yılına kadar İngiltere’de yayınlanan 14 gazeteyi ele almış ve bu gazetelerin yayın tarihlerini ve isimlerini vermiştik. Tarihsel olarak İngiltere’de ilk yayınlanan bu gazetelerin neden İngiltere’de yayınlandıklarını kısaca anlatmıştık. Birkaç cümle ile söylenecek olursa; Jöntürk hareketinin İngiltere’de yayınlanan gazeteleri, Osmanlı İmparatorluğu topraklarında dağıtılmak için yayınlanmıştır. İngiltere’de bir Türk toplumunun varlığı olmadığı için ‘yerel’ gazete olarak değerlendirilmeleri mümkün değildir.

İngiltere’de yayınlanan Türkçe gazeteleri ele aldığımız bu çalışmayı dört bölüme ayırmayı uygun bulduğumuzu yazmış ve ikinci bölümde 1916-1940 yılları arasında Britanya Hükümeti tarafından yayınlanan 3 yayını ele alacağımızı yazmıştık.


Son iki bölümün ilkinde 1959 yılında Türkün Sesi gazetesi ile başlayan yerel gazeteleri çok kısa bir şekilde ele almaya çalışacağız. Son bölümde, gazete olmayan yayınları (haber bülteni, broşür, dergi vs.) bu bölümün sonunda gözden geçireceğiz.

 

Bölüm 2

  1. El Hakikat gazetesi

El Hakikat gazetesinin ilk sayısı 10 Mart 1916 tarihinde İngiliz Hükümeti tarafından yayınlanmıştır. Birinci Dünya Savaşı ortalarında yayınlanan El Hakikat 41×58 cm boyutunda olup onbeş günde bir olmak üzere 5 Ocak 1919 sayı 75’e kadar yayınlanmıştır.

Resimli ve 8 sayfalık bir gazete olan El Hakikat Dünya savaşı cephelerindeki resimleri yayınlayıp resim altı ve açıklamalardan oluşmaktaydı. El Hakikat’ta Türkçe’den başka Arapça, Farsça ve Orduca’ya da yer verilmekteydi. El Hakikat için, İngilizler’in savaş propoganda yayını demek yanlış olmayacaktır.

 

  1. Türkiye ve Büyük Britanya dergisi

 

İlk sayısı Ekim 1940 tarihinde “British Industrial Publicity Overseas Ltd” tarafından yayınlanan Türkiye ve Büyük Britanya dergisi üç ayda bir yayınlanmaktaydı. Resimli bir dergi olup İngiltere ile ilgili yazılar ve reklamlar yayınlamaktaydı. Bu dergi için de İkinci Dünya Savaşı yayını demek doğru olur.

 

1943 Haziran’ında Türkçe olarak son kez yayınlanan 15’inci sayıdan sonra Türkiye’ye girmesi yasaklanır ve sayı 16’dan sayı 24’e kadar İngilizce olarak yayınlanır. Şubat-Mart 1945 sayı 25 ile yeniden Türkçe olarak yayınlanmaya başlar.

 

Derginin amacı İngiliz mallarını Türkiye piyasasına tanıtıp satmaktır. Yeni Türk alfabesi ile yayınlanan ilk İngiltere Türkçe yayını olan derginin kurucusu olarak S. C. Talbot ve başyazarı H. M. Burton’dur. Derginin Ekim 1941 sayısında “Muhteviyat”ta “Harpdan Sonra Ticaret, Tayyare Teslihatında Tekamül, Esirdeki Mücadele: İngiltere’nin Radiyo Harbi Cephesi, Lastik İmalinde Asri Metodlar, Mühendislik ve Fotoğrafçılık Senayii” gibi yazılar mevcuttur. İlk Kanun 1942 sayısında, “Londra Halkevinin Faaliyeti” başlıklı  ve yazarı Binbaşı H. M. Burton olarak verilen yazıda şöyle yazılmıştır:

Yaz esnasında kısa bir fasıladan sonra Halkevi, hatta daha geniş bir sahada ve daha fazla bir azm ile, Eylülde eski faaliyetine tekrar başlamışdır. Türkiye haricindeki bu yegane Türk hars merkezinin Londrada mevcudiyeti şimdi İngilterenin her tarafında vasi surette tanınmış olmalı ki, büyük bir kısmı gene nesle mensup bulunan, binlerce kişi Halkevini ziyaret etmiş ve modern Türkiye hakkında, ancak bir tek siyarette mümkün olabildiği kadar, birçok malumat edinmişlerdir.

            Eylülün 10 unda Türkiyenin Londra Büyük Elçisi ve Halkevi Reisi Bay Rauf Orbay, Türk Matbuat Heyeti şerefine Halkevinde bir çay ziyafeti tertip eylemişdir. Güzide Türk gazetecilerinin İngilteredeki devirlerinin tam bir tavsili, “Türkiye ve Büyük Britanya”nın Teşrinievvel (Ekim T K) nüshasında mevcuddur.

            Sir Wyndham Deedes, Eylülün 24 ünde, Londra Eyalet Meclisinin muhtelif mertebelerinden gelen 105 muallime bir konferans vermişdir. Bu konferansın Türkiye hakkında uyandırmış olduğu alakanın bir neticesider ki, mezkur muallimlerden bir çoğu mekteblerinden bir kısım çocuğun ziyareti için Halkevine müracaat etmişlerdir. Bu çeşid ziyaretlerden bir kaçı ahiren vukubulmuşdur. Teşrinievvelin 3 ünde, Twickenham Kız mektebi, 15 ila 17 yaşlarında kızlardan müteşekkil, bir parti göndermişdir. Bu çocuklara, Türk ilk mekteblerindeki faaliyete, 19 Mayıs Gençlik Bayramına, incirlerin hazırlanmasına müteallik filimlerle Türk Ordusuna dair bir Paramount havadis filmi gösterilmişdir. Teşrinievvelin 13 ünde Fulham’daki St. John’s Mektebinden gelen 13 ve 14 yaşlarında kız ve erkek çocuklar, filimler gösterilmek ve Bayan Özbekkan tarafından bir konuşma yapılmak suretile işgal ve istifade ettirilmişlerdir.Sir Wyndham Deedes, Teşrinievvelin 15 inde, Woodgreen’deki Glendale Eyalet Mektebinden gelen, 14 ila 17 yaşlarında kız ve erkek çocuklardan müteşekkil, bir partiye bir hitabede bulunmuşdur.. Bu çocuklar işittikleri ve gördükleri şeyler hakkında istisnai bir alaka izhar etmişler ve Türkiyede sanayiin inkişafı, iklim, maden serveti, halıcılık, mektep hayatı ve Hükümet şekli gibi çok mütenevvi mevzulara dair sualler sormuşlardır.

            Geçen Şubatta faaliyeti başlangıcından beri Halkevinin çalışmalarında büyük alaka göstermiş olan Lady Gowers, Kız Çocukları Yetişdirme Heyeti (Girls’ Training Corps) nin Marylebone şubesinden bir gurup kıza hitabede bulunmuşdur. Bu Heyet bir harp zamanı teşkilatı olup müsaid yaşa erişdikleri zaman Hükümet tarafından vazifeye çağrıldıklarında Kadınlara Mahsus Hizmetlerden birine kendilerini elverişli kılacak bazı ibtidai bazı talim ve terbiye elde etmek arzusunda bulunan kızların bu ihtiyacını karşılamak üzere vücude getirilmişdir. Bu Kız Çocukları Çocukları Yetişdirme Heyetinde hizmet temamile ihtiyaridir. Bu gurupdaki kızlar işsizlik, maarif ve kadınların faaliyetlerine dair sualler sormuşlardır. Ziyaretlerinden sonra kızlar Halkevine vaki ziyaretleri hakkında kendi kendilerine ve tecrübe mahiyetinde bir yazı müsabakası tertip etmişlerdir. On dört yaşında bir kıza aid olup müsabakayı kazanan yazı, ingilizce inşada müterakki bir kabiliyetle memzuc, hilafı mutad bir müşaheda kudreti göstermekle şayanı dikkat bir hadise teşkil etmişdir.

            Teşrinievvelin 24 ünde Kız Çocukları Yetişdirme Heyetinin 339 uncu bölüğü mensubini, Ankaradaki İngiliz Büyük Elçiliği Matbuat Ataşesi olup halen İngilterede bulunan Mr. Tristram tarafından verilen bir konuşma ile faidelendirilmişlerdir. Ayın 28 inde Sir Wyndham Deedes Queen’s College’den gelen bir heyete hitabede bulunmuş ve, Türkiye Cumhuriyetinin 19 uncu yıl dönümü olan, 29 Teşrinievvelde ise Halkevi İngilteredeki bütün Türk tebeası için serbest bir davetiye isdar eylemişdir. Bir çok talebe, tüccarlar ve sair zevat da bu davete kendiliklerinden icabet eylemişlerdir. Bu zevat çay ikramı ve filim gösterilmek suretile izaz ve ikram edilmişlerdir.

            Mevsimin ilk serbest konferansı, 1933 den 1939 a kadar Türkiyede İngiliz Büyük Elçisi olarak bulunmuş olan Sir Perey Loraine tarafından Teşrinisaninin 5 inde verilmişdir. Konferansı bir çay ziyafeti takip etmiş ve bunda 130 kişi bulunmuşdur. Sir Perey Loraine küçük bir sefaret memuru sıfatile iki sene bulunduğu Türkiyedeki İngiliz büyük Elçiliğine 1905 de ilk tayinini hatırlatmışdır. Osmanlı İmparatorluğunun o günlerdeki hayatından meraklı ve hoş bazı hadiseler hikaye etmiş ve bir kısmı Fırat Nehri üzerinden aşağı seyir eden bir sal üstünde ikmal edilmiş bulunan Halebden Bağdada kadar yapmış olduğu cüretkar bir seyahatin canlı bir tasvirini yapmışdır. Sir Perey Loraine, daha sonraları, Türkiye Cumhuriyeti nezdinde Büyük Elçi olarak 1933 de Türkiyeye tekrar avdet ettiği zaman karşılaşmış olduğu hayrete şayan tezada tevcihi kelam eylemişdir. Müşarünileyh, bir Büyük Elçi sıfatile itimadnamesini takdim esnasında Reisicumhur merhum Kemal Atatürk ile olan ilk mülakatının canlı intibalarını nakleylemiştir. Bilahare Atatürk ile yakın bir dostluk tesis etmiş bulunan Sir Perey Loraine’in bu büyük Türkün şahsiyeti hakkındaki beyanatı hazırunda hususi bir alaka uyandırmışdır. Müşarünileyhin hitabesinin sonunda Türkiye Büyük Elçisi Bay Rauf Orbay, fevkalade cazib hatıralarından dolayı Sir perey Loraine’e teşekkürlerini bildirmişdir. Büyük Elçinin İngiliz lisanına selis surette hakimiyeti hazır bulunanlar üzerinde derin bir tesir bırakmıştır.

            Teşrinisaninin 7 sinde Londra Arkadaşlık Cemiyeti (London Fellowship League) mensubini Halkevini ziyaret etmiş ve ayın 10 unda ise Chiswick Eyaleti mekteblerinin üçü partiler izam eylemişlerdir. Teşrinisaninin 12 sinde Halkevi, ekserisini bayanlar teşkil eden bir gazeteci partisini izaz ve ikram eylemişdir. Ayın 18 inde Sir Wyndham Deedes, Bow’dan gelen Analar Loncası (Mothers’ Guild) na hitabede bulunmuş ve 19 unda da Londra Gençlik komitesi (London Youth Committee) azasına Türk hayatının muhtelif safhalarını irae eden filimler gösterilmişdir. Belediye mıntakalarındaki Gençlik Kulubleri (Youth Club) nin her biri, kız ve erkek çocuk partilerini izam için, Halkevine ayrı ayrı müracaat etmişlerdir.

            Yukarıda tafsil edilen mekteblerinki ile birlikde bu ziyaretler (hali hazır harbinden evvel Müşterek Krallık umum nüfusunun takriben dörtte birini ihtiva eden) Londra Gençliğinden geniş bir kısmının Türk hayatı ve Türk gençliğinin emel ve mefkureleri hakkında azçok vazih bir fikir ile mücehhez olmalarını temin eylemişdir.

            Teşrinisaninin 20 sinde Hemşehri İstişare Dairesi (Citizens’ Advice Bureau) nin Londra şubesinden gelen mümesiller Halkevinde kabul edilmişler, ayın 24 ünde ise mevsimin ikinci serbest konferansı, küçük bir tezgah üzerinde tatbikat ameli olarak gösterilmek suretile, halıcılığın sonderece meraklı bir tarifini yapan Bay Atanasoğlu tarafından verilmişdir. Sir Wyndham Deedes bu konferansda, Halkevi azalığına İngiliz tebeasının da kabulü hususunda Türk makamatına müsaade bahş edildiğine dair Türkiyeden alınmış bir telgrafı okumuşdur. Hazırun tarafından bu haber bedihi bir mahzuziyet ve memnuniyetle karşılanmışdır. Azalığın İngiliz tebeasına da teşmili İngiliz halkının bütün sınıfları arasında modern Türkiye hakkındaki bilgiyi yayma husunda Londra Halkevi İdare Komitesinin vazifesini sonderece teshil edecekdir.

 

Londra Halkevi’nin Sekreteri Ali Riza Şencan Türkçe dersini verirken

 

  1. Britanya Sanayii dergisi

“British Trade Jurnal and Export World” dergisinin Türkçe’de yayınlanmışı olan Britanya Sanayii dergisinin 1940 sonlarında çıktığı tahmin edilmektedir.

Başyazarı Ph Marsh, müdür ve yayıncısı olarak K E Hughes olarak verilen Britanya sanayii’nin esas amacı İngiliz sanayi ürünlerini Türkiyede tanıtmaktır. Bu konuda tanıtıcı yazı ve ilanlardan başka Türkiye’de açılan sanayi tesisleri hakkında yazılar da vardır.

Yayın süresi hakkında bilgimiz mevcut değildir.

  1. Abbottempo dergisi

1962 Martında Abbott Laboratuvarları tarafından yayınlanan bir tıp dergisi olan Abbottempo’nun baskı işleri Hollanda’da yapıldığı halde dağıtımı Londra’da yapılır.

 

Tepki göster
Bayıldım
0
Bayıldım
Huzurlu
0
Huzurlu
Hahaha
0
Hahaha
Üzüldüm
0
Üzüldüm
Hayran Kaldım
0
Hayran Kaldım
Facia
0
Facia
Web tasarım ve geliştirme : Baba Bilgisayar