Döviz almış başını gidiyor, hayat pahalılığıyla gelen zamlar, bir de grip salgını derken bugünlerde sanki akıl sağlığımız sınanıyor sanki. Hayatta zor zamanlar kaçınılmaz, karşımıza çıkıyor istemesek de, sağlık sorunlarıyla başa çıkmaya çalışırken maddi zorluklar da bunaltabiliyor.
Böyle zamanlarda akıl sağlığınızın sınandığını hissediyorsanız yalnız değilsiniz endişelenmeyin. Fakat yeterli zihinsel güce sahip olamazsak hayatın yolumuza çıkardığı zorluklar karşısında endişelerimizin ve kaygılarımızın bizi ele geçirmesine de engel olamayız. Bu rahatsız edici duygularımız ise olumsuz düşüncelere sevk eder bizi ki bu durum davranışlarımızı etkiler ki bir süre sonra kaygılarımızı ve endişelerimizi kendini doğrular hale dönüştürür.
Zorluklar karşısında güçlü durabilmek için düşüncelerimizi, duygularımızı ve davranışlarımızı kontrol etmemiz önemli. Bu üçlüye odaklanırsanız hayatın size sunduğu zorluklarla daha kolay başedebilirsiniz. Bunun için size üç önerim olacak:
- Gerçekleri, yani olanı-yaşananları olduğu gibi kabul edin.
Var olan durumu kabul etmeniz, olana-bitene hak vermeniz anlamına gelmiyor. Tam aksine durumu kabul etmeniz yaşananları tüm gerçekliğiyle fark etmeniz anlamına geliyor. Örneğin, son dönemde gündemimizi meşgul eden konulardan biri İnsna Hakları İhlallleri. Yapılanları ve bunların getirisi olarak yaşananları kabul etmeniz, duruma hak verdiğinizin değil tüm haksızlıkları ile yaşananların farkında olduğunuzun sonucu olacaktır.
“Bunlarla baş etmek zorunda değilim.” diyerek inatlaşmanız sadece çok kıymetli olan zamanınızı ve enerjinizi boşa harcamanızdan başka bir şeye neden olmayacaktır. Yaşananları olduğu gibi kabul etmeniz – hak vermemenize, yanlış olduğunu düşünmenize rağmen- nasıl karşılık vereceğinize, yani durumla baş edebilmek için nasıl bir yaklaşım sergileyeceğinize yönelik ilk adımı atmanızı sağlayacaktır.
Başka bir örnek üzerinden anlatmaya çalışayım. Diyelim ki trafikte sıkışıp kaldınız “Neden hep benim başıma geliyor?” diye kendinizi şikayet ederken buldunuz. Bu düşünceleriniz sinirlenmenize neden olacak ve gerilecek, dahası kendinizi şanssız olarak etiketlediğiniz için hayal kırıklığı da yaşayacaksınız. Bu gerginlikle trafikteki diğer şoförlere küfretmeye başlayacaksınız.
Gerçekleri olduğu gibi kabul etmek sizin sadece neyi kontrol edebileceğinize odaklanmanıza yardımcı olacaktır. Malum yaşananlar karşısında kontrol edebileceğimiz tek şey kendi tepkilerimiz. Söylenip durmak yerine kendinizi kontrol etmeye odaklanmalısınız.
- Yapıcı olun.
Durumu kabullenmek düşüncelerimizi ve dolayısıyla duygularımızı –ki temel olarak davranışlarımızı etkiliyor- kontrol etmemizde yardımcı olacaktır. Bir sorunla karşı karşıya geldiğinizde alacağınız kararlar ne kadar çabuk çözüme ulaşabileceğinizi etkileyecektir. Karşılaştığınız sorun sizin çözemeyeceğiniz bir sorun dahi olsa –mesela dövizin almış başını gidiyor oluşu- durum karşısında nasıl tepki vereceğinizi etkileyecektir. Yapıcı olmalısınız, şikayet etmek sizi bir yere götürmeyecektir. Aksine şikayet etmek zihninizin daha fazla yorulmasına ve tükenmenize neden olacaktır.
Kendinize şu soruyu sorun: Şu anda kendime yardım edebilmek için ne yapabilirim? Yapıcı olmak korkularınızla yüzleşmek ya da istemediğiniz bir şey yapmak durumunda bıraksa da sizi harekete geçin.
- Moralinizi bozan düşüncelerinizi kontrol etmeye çalışın.
Zihniniz sizin en kıymetli varlıklarınızdan biri ama aynı zamanda sizin en büyük düşmanınız da olabilir. Eğer olumsuz düşüncelerinize kendinizi inandırır ve onların doğru olduğunu kabul ederseniz, yolunuza en büyük engeli koymuş olursunuz.
“Bu işe yaramayacak, hiç bir zaman yeterince iyi değilim!” diye düşündüğünüz fark ettiğiniz oluyor mu? Ya da “Bu duruma daha fazla katlanamayacağım!” diye şikayet ettiğiniz? Kendi kendinizle yaptığınız konuşmalarınızın karamsarlaştığı anları fark etmeniz önemli. Unutmayın ki öyle düşünüyor olmanız durumun gerçekten doğru olduğu anlamına gelmez. Ayrıca şunu da belirtmeliyim ki kendinize karamsar cümleler kurabildiğinize göre olumlu cümleler kurarak kendinizi motive de edebilirsiniz. Kendinizle konuşmalarınıza dikkat edin, kendinizle nasıl konuşuyorsunuz gerçekten? Sevdiklerinizle ya da başkaları ile konuştuğunuz kadar kibar ya da onları incitmemek için dikkatli konuştuğunuz kadar kibar konuşuyor musunuz kendinizle? Düşünceleriniz size destek değil köstek olur hale geldiğinde durumla baş edebilmek için daha gerçekçi değerlendirmeler yapmaya, kendinizin iyi yönlerine odaklanmaya çalışın. Deneyin, en azından birkaç tane olumlu özelliğe sahip olduğunuza eminim.
“Kendinizle yaptığınız olumsuz konuşmaların kurbanı olmayın. Kendinizle ilgili seçtiğiniz kelimelere ve kurduğunuz cümlelere dikkat edin. Kendi kendinizi dinlediğinizi, zihninizin bu olumsuz ifadelere kolayca kandığını unutmayın.”
Olumsuz ve eleştirel iç seslerle – düşüncelerle- baş etmek kolay değildir, kabul etmeliyim. Ancak bu durumun moralinizi bozmasına izin vermemelisiniz. Bahsettiğim gibi zor bir süreçten geçerken karamsar düşüncelerinizi fark ettiğinizde sizi motive edecek küçük notlar yazarak görebileceğiniz bir yerelere asın ya da sürekli tekrar edeceğiniz düşünceler- kelimeler belirleyin. Bu taktikler moralinizi bozacak olumsuz düşüncelerinizden uzaklaşmanıza yardımcı olacaktır.
Zihinsel olarak güçlenmek fiziksel olarak güçlenmekle benzer bir süreç. Kendinizi zihinsel olarak güçlendirmek için en çaresiz olduğunuz anı beklemeyin, size bahsettiğim üç adımı hayatınızda uygulamaya hemen başlayın. Bu durum tıpkı sağlığımız elden gidince “artık sağlığıma dikkat edeceğim” deyip bir süre sağlıklı beslenmeye çalışıp yine ipin ucunu bırakmaya benziyor maalesef. Düzenli egzersiz ve sağlıklı beslenme nasıl sağlıklı bir fizik bedenin olmazsa olmazları ise düzenli olarak bu üçlüye odaklanıp pratik yapmak da güçlü bir zihnin, akıl sağlığının olmazsa olmazları. Bu zihin egzersizlerini rutin haline getirmelisiniz. Hayatın getirdikleri ile baş edemediğinizi fark ettiğiniz anda hemen bu üçlüyü devreye sokun. Bu üçlüyü benimsemeniz ve uygulamaya koymanız hayatın getirdiği zorluklar karşısında daha da güçlenmenizi sağlayacaktır.
Damla Günsel
Uzman Psikolojik Danışman
