Güney Kıbrıs’ta her geçen gün biraz daha derinleşmekte olan ekonomik krizin neden ve sonuçlarını bugünkü yazıda da irdelemeye devam edeceğim.
Görünen şu ki her geçen gün derinleşmeye devam etmekte olan ekonomik kriz, Güney Kıbrıs’ta yakında bir siyasi krizi de tetikleyebilir.
Güney Kıbrıs’ta yaşayan insanlar bugünlerin kendileri için güzel günler olduğunu, yarınlarda ise bugünleri arayacakları görüşündeler.
Gelinen aşamada Doğu Akdeniz’deki enerji kaynaklarının Güney Kıbrıs için bir umut ışığı olması da mümkün değil.
İngiltere’de Cambrigde Üniversitesi’nde doktora çalışmalarını yapan ekonomist Anıl Arı da böyle düşünüyor. Arı’ya göre, doğal gazın ekonomik bir değer olabilmesi için büyük miktarda yatırım gerekiyor.
Bu koşullarda Güney Kıbrıs’ın böyle bir yatırım için finansal kaynak ayırması olası değil. O zaman yurt dışından gelecek finansal desteğe ihtiyaçları var.
Ancak belirsizliğin hakim olduğu bugünkü koşullarda, bu arada Türkiye’nin de “Güney Kıbrıs’la yatırım ortaklığına giren bedelini öder” yaklaşımı dikkate alındığında, Rumların yabancı yatırımcı bulması çok ama çok zor.
Türkiye’nin içinde olmayacağı bir modelde, Güney Kıbrıs’ın gazı ekonomik bir değere dönüştüremeyeceği çok net.
O halde Güney Kıbrıs için gaz, bir çıkış yolu yaratacak potansiyele sahip değil.
Anıl Arı ile Güney Kıbrıs’ta derinleşen ekonomik krizin Kuzey Kıbrıs’a etkileri üzerinde de durduk.
Ekonomist Arı’ya göre Güney’deki krizin Kuzey’e olası etkileri dört başlık altında özetlenebilir. Şöyle ki:
1- Güney’de çalışan işçiler krizden direkt etkilenecek, işlerini kaybedecekler. Ancak bunun Kuzey Kıbrıs ekonomisine etkileri sınırlı olur.
2- Güney’de alım gücünün düşmesine paralel olarak fiyatlar ucuzlayacak, bu güneyden alışverişi artırabilir ancak bunun da Kuzey Kıbrıs ekonomisine çok etkisi olmaz.
3- Kısa dönemde Güney Kıbrıs’ın içerisine sürüklendiği belirsizlik ve istikrarsızlıktan dolayı Güney’e gitmekten vazgeçecek olan turistler Kuzey’e gelebilirler. Eğer bunlar memnun edilirlerse, bu Kuzey Kıbrıs turizmine uzun vadede olumlu etkiler yaratabilir.
4- Paralarını Güney’deki bankalardan çekecek olanlar bizim bankaları tercih eder mi? Bu kısa dönemde mümkün görünmüyor çünkü Güney’de para hareketlerine dönük sıkı bir kontrol “capital controls” uygulaması var ve transfer mümkün değil. Uzun dönemde Güney Kıbrıs’taki parayı üç sınıfa ayırabiliriz:
i- Çok zenginlerin parası: Bunlar zaten sınır hemen yakın diye KKTC’ye gelmez, parayı Lüksemburg, İsviçre gibi daha güvenli yerlere götürürler
ii- Kara para aklamak isteyenler: Türkiye’nin ve KKTC’nin buna sıcak bakmayacağını düşünüyorum.
iii- Güney’de yaşayan İngiliz vatandaşları ve bazı Rumlar Kuzey Kıbrıs’taki bankaları ve TMSF garantisini daha güvenli buldukları için paralarını aktarabilirler. Tabii ki “capital controls”den sonra.
Özetle ekonomist Arı’ya göre Güney Kıbrıs’ta derinleşmekte olan ekonomik krizin Kuzey Kıbrıs’a ekonomik etkisi çok büyük olmayacak.
Bu arada gaz da Rumları kurtarmayacak!
Krizin Kıbrıs konusuna etkisini de kendince yorumlayan Arı, bölgede bulunan hidro-karbon yataklarının Kıbrıs sorununun çözümünü teşvik edebileceği gibi, konfrontasyon ihtimallerini de artırabilir. Bunun hangi yönde ilerleyeceği politik gelişmelere bağlı olacak…
Ekonomik çöküş, halkın çözüm aracılığıyla bir değişim arayışına girmesine neden olabilir. Diğer yandan da Yunanistan’da olduğu gibi, Güney’de zaten var olan, milliyetçi, yabancı düşmanlığı gibi duyguların kabarmasını ve aşırı sağ partilerin güçlenmesini beraberinde getirebilir. Krizin halkta nasıl bir etki yapacağını görmek için biraz daha beklemek lazım.
Bu arada yine Anıl Arı’ya sözü bırakacak olursak Arı’ya göre kriz şu sonuçları da doğurabilir:
1- Rum tarafında paraya sıkıştıkça Kuzey’deki Taşınmaz Mal
Komisyonu’na başvuru sayısı artabilir. Başvuru sayısı çok artarsa
mülkiyet konusu Taşınmaz Mal Komisyonu üzerinden çözüme
kavuşabilir.
2- Ekonomik krizle birlikte Almanya’nın Güney Kıbrıs üzerindeki etkileme gücü ortaya çıktı. Almanya bu gücünü Rum tarafını Kıbrıs’ta bir çözüm yönüne itmek için kullanabilir. Tabii Rum halkının bunu olumlu karşılaması zor görünüyor.
3- Eğer Rumlar günün sonunda Euro Bölgesi’nden çıkmak ve Avrupa’ya borçlarını ödememek gibi bir karara yönelirlerse, buna karşılık AB tarafı da yaptırım olarak KKTC’yle serbest ticaret ve hatta tanınma gibi şeyleri masaya getirilebilir…
Son söz olarak şunu söylersek sanırım yanlış olmaz. Güney’deki kriz daha birçok şeye gebe!
