Uzun zamandan sonra Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanı Ersan Saner ile bir araya geldik. Sohbetimizde ağırlıklı olarak Ercan Havaalanı’nın yap-işlet-devret modeli ile özelleştirilmesi sonrası Ercan’a iniş yapan hava yollarının aldıkları hizmetlerin pahalılaşması konusundaki eleştirilerini ele aldık. Saner, bu konuda detaylı bilgiler ve rakamlar vererek bu konudaki eleştirilerin gerçekleri yansıtmadığını dile getirdi. Ersan Saner, bu konuda eski ücretlerin de değerlendirilmesiyle bazı alanlarda ucuzlama dahi olduğunu ifade etti. Saner, hava yollarının bu sıkıntılarını birebir gelip kendisi ile görüşmediklerini de açıkladı. GSM operatörlerinin devletin aldığı verginin yüksek olduğu konusundaki eleştirileri karşısında da, bu konudaki çalışmaların devam ettiğini ve 3-5 ay içerisinde bu sıkıntının giderileceğini açıkladı. Karayollarındaki çalışmaların da hızla devam ettiğini anlatan Saner, bu yıl yollardaki levhalarda ciddi artışlar olacağını vurguladı.
HAVADİS: Ercan Havaalanı’nın özelleştirilmesi sonrasında orada çalışan taksici ve kiralık taksicilerin sorunları konusunda son durum nedir?
SANER: Taksiciler ile bir araya geldim. Onların yaklaşımı tamamen farklı. Kendilerine havaalanında tuttukları yer için ne kadar bir ücret verebileceklerini sordum. Belki aracı olabilirim diye. Ancak onlar ne vereceklerini bilmediklerini söylediler. Bu durumda ben nasıl onların arasını bulabilirim. Kiralık Araba Birliği ile de bu konuyu görüştük. Onlar, bir miktar ödeyebileceklerini söylediler. Belki onları bir noktada buluşturabiliriz. Ama bunun dışında, biz de Havaalanını verirken bir para aldık karşılığında. Bir de, “oraya zam geldi, buraya zam geldi” diye şikayetler var. Havaalanında bir şeyler tüketiyorsanız bunun bedelini de ödemek zorundasınız.
HAVADİS: Ercan’a uçuş yapan havayolu şirketlerinin sıkıntıları vardı. Bir basın toplantısı düzenlemişlerdi. Onların sorunlarıyla ilgili bir girişim oldu mu?
SANER: Biz bu konuyla ilgili de gayet ciddi bir çalışma yaptık. Bu hava yollarına “getirilen ek ücretlerde neler verildi” diye araştırdık. O da çok net.Özellikle şikayet eden hava yolları. Bu yasaya göre ücretlerin arttığı söyleniyor. Evet, bazı ücretler arttı. Mesela konma ücreti arttı mı? Bence o da azaldı. Çünkü 6 dolardı, biz yüzde 50’sini talep ediyorduk. Yani 6 doları, 3 dolar uyguluyorduk. Ancak 6 dolardı esas konma, konaklama ücreti… 6 doları, 4 Euro yaptım. 4 Euro, 6 dolardan daha ucuzdur. Ama nedir, onlar yüzde 50’sini ödedikleri için onlar 3 dolar olarak hesaplıyor. Ancak realite bu değil. Yolcu çıkış ücretlerinde de çok ciddi bir düşüş var. Bunu yürekten söylüyorum. Yeni yasaya göre, yolcu çıkış ücretleri 15 Euro’ya fixlendi. Eski yasa kalmış olsaydı, asgari ücret arttığından, 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren her yolcu çıkışta 41 lira 50 kuruş ödeyecekti. Öğrenci 16.25; 2-12 yaş arasındaki çocuklar ise hiçbir şey ödemeyecekti. Biz şu anda herkesten 15 Euro almaya başladık. Yani 35 lira gibi bir rakam. Halbuki şu anda 41.50 ödeyecekti. Bizim yolcumuzun yüzde 85’i, yetişkindir. Yüzde 15’idir toplamda çocuk ve öğrenci. Ama yüzde 85’inde 3 Euro kazanırken, yüzde 15’inde 5 Euro gibi bir rakam ödüyor çıkışta. Ama over olda geçen yıl o ilgili şirketin bir tanesi 496 bin 167 kişi bu ülkeden çıkarmış. Bu şirket şu an ödediği rakamlarla 17milyon 415 bin lira ödeyecek aynı olcuyu çıkarırsa. Bunu eski yasa yürürlükte kalmış olsaydı, 20 milyon 590 bin ödeyecekti. Toplam yolcu, öğrenci ve çocuğu düşündüğümüzde, eski yasa yürürlükte kalsa 21 milyon 842 bin ödemesi gereken hava yolları; şu anda 21 milyon 136 bin ödüyor. Yani, 706 bin 119 TL eksik çıkış ücreti ödeyecek toplamda bu yıl.2013’de aynı yolcuyu çıkarırsa.
HAVADİS: Durum bu ise, neden havayolları şikayet ediyor peki?
SANER: Söyleyeyim. Biz, 70 tonluk bir uçağa göre çalışma yaptık. Geçen yıl, ilgili hava yolu 4 bin 708 uçak buradan uçurmuş, 500 konaklama almış,50 emniyet tedbiri almış bizde, yaklaşma ücreti hiç yoktu, aydınlatma ücreti hiç yoktu. Yer hizmetleri dolardan Euro’ya döndü. Şimdi burada bir gerçek. Geçen yılki yasaya göre, bu arkadaşlar bu kadar uçağı yurt dışına çıkarsa bu yıl, 14 bin 190 TL ödeyeceğine, 20 milyon 614 bin TL ödeyecek. Ama burada yaklaşmayı yanlış anlaşılmasın yüzde yüz, devlet alıyor artık. Hiç almazdık. Aydınlatmayı da, bizim binalarımız dahil, itfaiye ve diğer bizim hizmet verdiğimiz smart binalarımızın da elektriğini bu firma ödüyor. Eskiden, alanın ışıklarını uçak yaklaşırken biz yakardık ve bunun için para almazdık. Şimdi bu firma ödüyor elektrik parasını. Sizden bu parayı almasın mı yani?
HAVADİS: Başka havaalanlarında da bu böyle midir?
SANER: Burada bir iddia var. Türkiye’de hiçbir hava limanında bu alınmaz diye. Bir tanesini atlıyorlar ama. O da Sabiha Gökçen. O da düşük sezonlarda yüzde ellisini alıyor. Diğer sezonda tam ücret alıyor. Artı, Türkiye’de Sabiha Gökçen ve şu anda yapılan Adana Çukurova hariç, tüm hava limanları sadece terminal işletmesi olarak yap-işlet-devret verilmiştir. Pist, apron, taksi olunu DHMİ çalıştırıyor. Ama bizde, hepsi ihaleye çıkmıştır. Aynen Sabiha Gökçen gibi. Ben zaten sordum. Sabiha Gökçen’de ödüyor musunuz? diye, “evet ödüyoruz” dedi. Peki, hani ödemiyordunuz. Burada kabul ediyorum Zam geldi, doğru. Çünkü bu yatırımcılar bunun için buraya gelir. Pist yapmak ister, apron yapmak ister, taksi yolu yapmak ister. Burada 6 milyon 423 bin 244 lira daha fazla para ödeyecek bu sene konma, konaklamaya, aydınlatmaya, doğrudur. Ama 706 bin lira da düşüyorum, çünkü daha az ödüyor çıkış ücretini. 5 milyon 717 bin TL geliyor. Bu 5 milyon 717 TL’yi, götürüp getirdiği yolcu maliyetine böldüğümde, bu hava yolumuz, 4.44 TL fark ediyor. Yani, bu yıl bu ilgili hava yolu, bu kadar yolcu getirip, bu kadar yolcu götürse, 4.44 TL verecek.
HAVADİS: Bu rakamların yolcuya yansıması ne olacak?
SANER: Yansıması gereken bu olması gerek 4.44. İkinci hava yolu 4.31 TL, üçüncü hava yolu 3.15 TL, dördüncü hava yolu ise, 4.42 TL fark edecek. Hepsinin toplamı, kişi başına gelen toplam fark, 11 milyon 228 bin yapar. Hepsinden çıkacakları tüm havayollarının ödeyeceği yolcu çıkış ücreti de, 1 milyon 931 bin 317 TL azalıyor. 2 milyon TL azalıyor şu anda yolcu çıkış ücretleri yılda. 9 milyon 297 net kalıyor, onu da toplam 2.697’ye bölüyoruz. Niye biliyor musunuz? Yaklaşık yüz bin kişi de asker ailesidir çünkü. 3.45 ortalama bütün havayollarını, bütün gelen zamları, gelen giden uçağa böldüğümüzde, fark geliyor.
HAVADİS: Sizin bu kadar ince hesaplarla bulduğunuz bu sonuçları, hava yolları değerlendirmiyor mu ki, basın toplantısı ile rahatsızlıklarını dile getirdiler?
SANER: Vallahi bilmiyorum. Ben bunları açıkladım. Ben aslında lazım şimdi, bu 3-4 ayda ne gerçekleşti onu da konuşayım. Bu dört ayda ne yansıdı, eski sisteme göre, yeni sisteme göre. Ki bu dört ayda gelen uçak sayısı belli. Şimdi bunun talimatını da vereceğim yanınızda. En azından bundan sonra konuşurken bu verileri de kullanırız. 4 ayda ne değiştiğini de görelim. Bunları artık konuşmamız lazım. Herkes gerekli olan ücreti ödeyecek.
HAVADİS: İhaleyi kazanan şirket bugüne kadar neler yaptı Ercan Havaalanı’nda?
SANER: Bana sorarsanız artık bu şirketin projelerini bir an önce tamamlayıp, ki bizim bütün görüşmelerimiz o yöndedir yeni hava limanına başlaması gerekir. Benim Ercan’da ondan bir beklentim yok. Adam orayı düzenlemeye çalıştı. Ortalık kalktı, oturdu. “Vay burayı yapıyor, yeni yatırım yapmayacak diye” rahatsızlıklar doğunca biz onu da durdurduk. Dedik ki, “ Siz buraya düzenleme yapmayın. Bırakın burayı artık. Çünkü bizim insanımız sevmiyor bunu”
HAVADİS: Ne zaman başlanacak peki?
SANER: Proje çalışmaları var. Önce bunların projesinin bitmesi lazım. Proje olmadan binaya nasıl başlayacağız. Ama yakında altyapı olarak yapabileceği işler var. Onlara başlaması için gerekli girişimleri yaptık. Önümüzdeki hafta bir araya gelip bunları değerlendireceğiz.
HAVADİS: Sonuç olarak, hava yolları ile aradaki sorun giderildi mi?
SANER: Bizimle hava yolları gelip hiç görüşmedi ki, bunları onlara anlatma fırsatımız olmadı. Onlar sadece basınla bunu paylaştı. Bir de şunu söylüyorlar. “Yüz liralık bir biletin, 50 lirasını devlete veriyoruz.” Zaten bana bir şey vermene gerek yok. Siz yüz liralık bir bilet sattığınızda, anında, 41.5 lirasını devlete çıkış ücreti ödemek zorundasınız. Konması yok, konaklaması yok, başka bir şeyi yok. 100 liralık bir bilet sattığınız anda siz, bunun hemen 41,5 lirasını sizin devlete yolcu çıkış ücreti vermeniz gerekiyor. Konma ve konaklamayı da buna koyarsanız, ortalamada yüz liralık bilet sattığı zaman bu arkadaşlar benzin dışarı, zaten 70 TL’sini bana veriyordu. Eski fiyatlara göre. Peki, bu manipülasyon değil da nedir? Yolcu başına gelen fark belli.
HAVADİS: Sizce bu fiziki değişikliğin getirdiği bir rahatsızlık mıdır sonuç olarak?
SANER: Büyük bir ihtimalle öyle tahmin ediyorum. Ama kendileri de söylüyor. “Biz özelleştirmeye karşı değiliz. Bu şirket nereye yatırım yaptı ki bu fiyatlar değişti?” Bu fiyatlar şimdi değişmeyecekti. Bu fiyatlar 30 Haziran’da değişmek zorunda idi. Bu yasa meclisteydi. Fakat, biliyorsunuz çok yoğundu meclis diye geçiremedik. Sonra yaz tatili başladı. Ardından da kurultayımız geldi. Ancak Ocak ayında geçirebildik. Ocakta geçtiği için şimdi tabii hava yollarının bu söylemi bununla örtüşüyor. Bu yasa Haziran 2012’de geçmek zorundaydı. Aynı şekilde şu anda Belediyeler Yasası da bununla mütalaa ediliyor. O da geçmek zorundaydı geçen Haziran ayında, hala geçmedi. Değirmenlik Belediyesi’nin de aldığı pay var. Geçen gün komitede anlaşılamadı Belediyeler Yasası’nı yine geri çektik.
HAVADİS: Bizim ülkemizde devletin aldığı vergiler çok mu yüksek sizce. Çünkü havayollarının yanında GSM operatörleri de devletin vergilerinin yüksek olmasından dolayı faturaların yüksek olduğunu söylüyor. Dünyada iletişim ücretleri düşerken, bizde yüksek ücretler ödeniyor.
SANER: Bu ülkede bir buçuk yıl kalmışken, tüm bu GSM operatörlerinin her şeyi ile hükümete devrine, buradaki GSM operatörlerine 40 milyon dolara bunlar devredildi tekrar. Siz 40 milyon dolara bunları 18 yıllığına tekrardan devrederseniz ve bunun karşılığında bu vergileri oraya koyarsanız, şimdi de bunun sebep-sonuç ilişkisi belli. “Vergiler yüksektir” diye eleştiriyorsanız, bunun yorumunu halkın yapmasını isterim ben.
HAVADİS: Sizin buna yorumunuz nedir?
SANER: Ben yorumumu yapıyorum. Açık ve net konuşuyorum. 20 milyon TL Turnover’ın olduğu bir yerde, 40 milyon dolara bunlar satılabiliyorsa ve bu satışta da devletin geliri olarak sadece vergiler konulabiliyorsa, bunun yorumunu benden çok halkımın yapması gerekiyor. Çünkü ben yorum yaparsam taraflı yorum yapacağım. Bizler tabii, bu sonlandırma ücretlerini düşürmek için çalışıyoruz. Ama geçirdiğimiz bir yasa var. O yasaya paralel bunları da yapacağız. Onunla ilgili de, Bilgi Teknolojileri ve Haberleşme Kurumumuz çalışıyor. Dolayısıyla bu konuda biraz daha zamana ihtiyacımız olduğunu söyleyebilirim. Zaten Telefon Dairesi’nde, bu geçtiğimiz liberalleşme sürecinde artık belirli bir noktaya da geliyoruz. Rekabetin artmasını bekliyoruz. Ondan sonra da bunların kendiliğinden şekilleneceğini düşünüyorum.
HAVADİS: Ne kadarlık bir süreden bahsediyoruz?
SANER: Herhalde 3-5 içerinde bunlar gerçekleşecektir.
HAVADİS: Son olarak karayolları konusunda neler söylemek istersiniz?
SANER: Şu anda 4 tane yolumuz var, toplu temel atma töreni yapılmıştı anımsarsanız. Bir tanesi Lefkoşa Kuzey Çevre Yolu. İkincisi Alsancak Güzelyalı, üçüncüsü, Bafra İskele ve dördüncüsü de Güzelyurt-Lefke yolu. Bunlarla ilgili çalışmalar devam ediyor. Bu yıl önceliğimiz karayollarındaki levhalar olacaktır. Bu konuda ciddi çalışmalarımız var. 13 adet yapılacak alt geçit-üst geçit olayı ile de ana yollardaki yaya geçitler ortadan kaldırılacak. Tüm hızla bu çalışmalarımıza devam edip projelerimizi tamamlamak arzusundayız.
